विषय

आत्मा की उन्नति का उपदेश।

पदार्थ

(घृतस्य) प्रकाश की (समना) मनोहर, (सदेवा) इन्द्रियों के साथ रहनेवाली (जूतिः) वेग गति (हविषा) दान से (संवत्सरम्) वर्ष [जीवनकाल] को (वर्धयन्ती) बढ़ाती हुई [रहे]। (नः) हमारा (श्रोत्रम्) कान, (चक्षुः) आँख और (प्राणः) प्राण (अच्छिन्नः) निर्हानि (अस्तु) होवे, (वयम्) हम (आयुषः) जीवन से और (वर्चसः) तेज से (अच्छिन्नाः) निर्हानि [होवें] ॥१॥

भावार्थ

मनुष्य को चाहिये कि विद्या आदि से शीघ्र प्रतापी होकर अपने आत्मा और शरीर की उन्नति करे ॥१॥

भाषार्थ

(समना) मननपूर्वक, तथा (सदेवाः) यज्ञवेत्ता विद्वानों के सहयोगपूर्वक (संवत्सरम्) वर्षभर सम्पादित (हविषा) हविः समेत (घृतस्य) घृत [की आहुतियों] का (जूतिः) वेग (संवत्सरम्) वर्षभर (वर्धयन्ती) वृद्धि करता रहता है। इस से (नः) हमारा (श्रोत्रम्) श्रवणसामर्थ्य (चक्षुः) चक्षुःसामर्थ्य (प्राणः) प्राण (अच्छिन्नः अस्तु) निरन्तर बना रहता है; और (वयम्) हम (आयुषः) आयु से (वर्चसः) तेज से (अच्छिन्नाः) वियुक्त नहीं होते।

Subject

Yajna

Meaning

Let the flow and flame of ghrta with heartfelt love, divine inspiration and havi augment and beautify the yearly session of yajna. May our ear, eyes, prana be whole and unhurt. Let us be whole and unhurt by health and full age with honour and excellence.

Subject

To Various, Gods for Blessings

Translation

May there be always (sadaiva) a constant (samana) flow of clarified butter, augmenting the year with sacrificial oblations. May our audition, vision and vital breath unimpaired; may we remain unsevered from long life.

Translation

Let the malignancy which is not our own thing, which troubles the organs and which is trouble-some bind this bad dream round the neck like gold jewel. Let the bad dream flee away at nine cubits distance from us and let us make all the bad dream return to malignancy which maligns us.

Translation

Let the continuous flow of clarified butter, along with the learned or the natural forces, of the same accord, enhance the utility of the year, with the oblations all the year round. Let our hearing, sight and vital breath be uninjured. Let us be not separated from our life and vigor.

टिप्पणीः

१−(घृतस्य) प्रकाशस्य (जूतिः) वेगगतिः (समना) मन ज्ञाने-अच्, टाप्। मनोहरा (सदेवा) इन्द्रियैः सह वर्तमाना (संवत्सरम्) वर्षं जीवनकालम् (हविषा) दानेन (वर्धयन्ती) समर्धयन्ती (श्रोत्रम्) श्रवणम् (चक्षुः) नेत्रम् (प्राणः) शरीरधारकः पञ्चवृत्तिको वायुः (अच्छिन्नः) अभिन्नः। निर्हानिः (नः) अस्माकम् (अस्तु) (अच्छिन्नाः) निर्हानयः (वयम्) (आयुषः) जीवनात् (वर्चसः) प्रतापात् ॥