English
ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 76/ मन्त्र 1
उदु॒ ज्योति॑र॒मृतं॑ वि॒श्वज॑न्यं वि॒श्वान॑रः सवि॒ता दे॒वो अ॑श्रेत् । क्रत्वा॑ दे॒वाना॑मजनिष्ट॒ चक्षु॑रा॒विर॑क॒र्भुव॑नं॒ विश्व॑मु॒षाः ॥
स्वर सहित पद पाठउत् । ऊँ॒ इति॑ । ज्योतिः॑ । अ॒मृत॑म् । वि॒श्वऽज॑न्यम् । वि॒श्वान॑रः । स॒वि॒ता । दे॒वः । अ॒श्रे॒त् । क्रत्वा॑ । दे॒वाना॑म् । अ॒ज॒नि॒ष्ट॒ । चक्षुः॑ । आ॒विः । अ॒कः॒ । भुव॑नम् । विश्व॑म् । उ॒षाः ॥
स्वर रहित मन्त्र
उदु ज्योतिरमृतं विश्वजन्यं विश्वानरः सविता देवो अश्रेत् । क्रत्वा देवानामजनिष्ट चक्षुराविरकर्भुवनं विश्वमुषाः ॥
स्वर रहित पद पाठउत् । ऊँ इति । ज्योतिः । अमृतम् । विश्वऽजन्यम् । विश्वानरः । सविता । देवः । अश्रेत् । क्रत्वा । देवानाम् । अजनिष्ट । चक्षुः । आविः । अकः । भुवनम् । विश्वम् । उषाः ॥ ७.७६.१
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 76; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 5; वर्ग » 23; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 5; वर्ग » 23; मन्त्र » 1
भावार्थ - या मंत्रात परमात्म्याची स्तुती केलेली आहे. जो परमात्मा सर्व ब्रह्मांडात ओतप्रोत आहे. जो सर्वांचे उत्पत्तिस्थान असून, विद्वानांना शुभमार्गात् प्रेरित करणारा आहे. त्याच देवाचा आम्ही सर्वांनी आश्रय घेतला पाहिजे व त्याच्याच उपासनेत आम्ही संलग्न असले पाहिजे. जो चराचराचा चक्षू व आमच्या पितृस्थानी आहे.
टिप्पणी -
कित्येक टीकाकारांनी येथे ‘उषे’लाच सविता व देवी मानलेले आहे. ही त्यांची चूक आहे. कारण ज्योती, अमृत व विश्वानर इत्यादी शब्द परमेश्वराचे ग्राहक व वाचक आहेत. एखाद्या जड पदार्थाचे नाहीत. उष:कालात यज्ञ इत्यादी कर्मांचे वर्णन केलेले आहे. त्यानंतर परमात्म्याची स्तुती, प्रार्थना करणे उपादेय आहे. त्यामुळे हा मंत्र परमात्म्याच्या उपासनेचेच वर्णन करतो. जड पदार्थाचे नाही ॥१॥