पदार्थः -
(त्यम्-ऋतजुरम्-अत्रिं चित्) हे-अश्विनौ ! “चतुर्थमन्त्रात्” अध्यापकोपदेशकौ “अश्विनौ-अध्यापकोपदेशकौ” [ऋ० ५।७८।३ दयानन्दः] ऋता प्राप्ता-जुर्जरा येन तं प्राप्तजरम् “जॄ वयोहानौ” [क्र्यादि०] ततो क्विप् ‘उत्वं छान्दसम्’ अत्तारं भोक्तारं जनम् “अत्रिः सुखानामत्ता-भोक्ता” [ऋ० १।१३९।९ दयानन्दः] “अदेस्त्रिनिश्च त्रिप्” [उणादि० ४।६८] इति अद धातोः-त्रिप् प्रत्ययः (अर्थं यातवे) अभीष्टं प्राप्तुम् “या धातोस्तुमर्थे तवेन् प्रत्ययः” “तुमर्थेसेऽसेन...तवेनः” [अष्टा० ३।४।९] इत्यनेन (कक्षीवन्तम्-अश्वं-न) कक्ष्यया बद्धमश्वमिव (यदि) यद्वा (रथं न) शिल्पिनौ रथं यथा (पुनः-नवं कृणुथः) पुनर्नवं कुरुथः स्वाध्यापनोपदेशाभ्याम् ॥१॥

Meaning -
Hey Ashvins, complementary energies of nature and complementary nobilities of humanity such as physician and surgeon, teacher and preacher, father and mother, men and women, the person who observes the laws of nature and principles of truth and grows up in the yajnic way of life, whether he or she loves to enjoy the experience of living or has grown out of life’s colourfulness and temptation, such a person you strengthen like a strong force in harness with every side of personality renewed to top condition of health and body to reach the goal and realise the purpose and values of life.

भावार्थ - आत्मा शरीरात येऊन भोग भोगून जरावस्था प्राप्त करतो; परंतु हे शारीरिक इष्टसिद्धीसाठी नाही. घोडा जसा खोगीरबंधनात बांधलेला असतो व कारागीर रथाला पुन्हा नवीन करतात त्याप्रमाणे अध्यापक व उपदेशक आत्म्याला नवीन जीवन देतात. ॥१॥