पदार्थः -
(असुरस्य मायया-अक्तं पतङ्गम्) प्राणदस्य परमेश्वरस्य प्रज्ञया “माया प्रज्ञानाम” [निघ० ३।९] प्रसिद्धं प्रसिद्धं प्राप्तं पतङ्गम् “पतन्निव ह्यङ्गतीति-पतङ्ग इत्याचक्षते” [जै० ३।६।७।२] जीवात्मानम् (हृदा मनसा विपश्चितः पश्यन्ति) हृदयस्थेच्छया मनसा विशिष्टविद्वांसः पश्यन्ति जानन्ति (कवयः-वेधसः) मेधाविनोऽध्यात्मकर्मविधातारो योगिनः (मरीचीनां पदम्-इच्छन्ति) ये मरीचीनां रश्मीनां पदं सूर्यमिव “सूर्यस्य मरीचिः” [तै० आ० ३।९।२] तं जीवनशक्तीनां यद्वा चित्तवृत्तीनां पदं जीवात्मानमिच्छन्ति (समुद्रे अन्तः-विचक्षते) विश्वस्य समुद्रे समुद्ररूपे परमात्मनि-अन्तस्तं जीवात्मानं स्वात्मानं विशेषेण पश्यन्ति साक्षात् कुर्वन्ति ॥१॥

Meaning -
Men of wisdom with dedicated mind and heart see the ‘patanga’, bird-like soul, wrapped in golden hues of mysterious Maya, wondrous potential of the Lord’s Prakrti, in the boundless ocean of the world of existence. Men of vision and imagination see it existing within the oceanic presence of the infinite spirit of the Lord and, inspired by the lord’s love and presence, love to reach nothing but the ultimate reality at the centre of the radiating rays of existence.

भावार्थ - परमेश्वराच्या व्यवस्थेने जन्मजन्मांतरात गती करणाऱ्या जीवात्म्याला ध्यानी ज्ञानी लोक जाणतात. परमात्माच्या आश्रित असलेल्या जीवात्म्याला साक्षात करतात. जीवात्मा परमात्म्याशिवाय राहू शकत नाही. परमात्म्याचा साक्षात्कार झाल्यावर जीवात्म्याचा साक्षात्कार होतो. ॥१॥