पदार्थः -
(राजन्) स्वप्रकाशेन प्रकाशमानः बृहन्नग्निः सूर्यः, व्यत्ययेन सोर्लुक् (इनः) लोकत्रयस्य स्वामी यतः (अरतिः) एकस्मिन् स्थाने ह्येव प्रभावकारी न, किन्तु लोकत्रये प्रभावकारी, तस्मादेव (समिद्धः) प्रकाशमानः सन् (रौद्रः) रुद्राण्या तेजस्विन्या वैद्युतशक्त्या सम्पन्नः “वैद्युतीनाम्-रुद्राणीनाम्” [तै० आ० १।१७।१] “रौद्रेण शत्रुरोदयित्रीणामिदं तेन” [यजु० ५।३४ दयानन्दः] (सुषुमान्) सर्वेषां प्राणिनामोषधीनां च सुगमतया-उत्पादयित्री प्रेरयित्री या शक्तिः सा सुषुस्तद्वान् सुषुमान् (दक्षाय) सर्वसंसारार्थं बलप्रदानाय (अदर्शि) साक्षात्-दृष्टो भवति (चिकित्-बृहता भासा विभाति) स सूर्यः सर्वांश्चेतयति-जागरयति महता तेजसा यतो विभाति-विशेषेण दीप्यते, तस्मात् (रुशतीम्-अपाजन्) स्वकीयदीप्तिं निजस्वरूपतः प्रक्षिपन् सन् (असिक्नीम्-एति) रात्रिं प्राप्नोति रात्रेरवसाने प्रातर्वेलामुत्पादयति “असिक्न्यशुक्लासिता, सितमिति वर्णनाम तत्प्रतिषेधोऽसितम्” [निरु० ९।२५।] ॥१॥

Meaning -
Mighty self-refulgent sun, Agni, constant master illuminator of heaven and earth, blazing and commanding terrible power, abundant with life giving energy, is seen on high, energising life for intelligent and industrious work on earth and shining with boundless light, and then relinquishing the day light and projecting the light far away ahead, passes on to the area of erstwhile darkness of the night. (Then night follows the day here and the day follows night there.)

भावार्थ - महान अग्नी सूर्य तिन्ही लोकांवर प्रकाश पसरवून त्यांचा स्वामी बनलेला आहे. तो एकाच लोकावर रमण करत नाही तर सर्व लोकांवर आपला प्रभाव टाकतो व वैद्युत शक्तींनी संपन्न होऊन जगाला बलवान करतो. प्राणी व औषधींना उत्पन्न करून शक्ती देतो व अंकुरित होण्याची प्रेरणा देतो. तो साक्षात दृश्यमान होतो. आपल्या ज्योतीचा फैलाव करत रात्रीचा अंत करतो व प्रातर्वेला आणतो. अशाच प्रकारे विद्यासूर्य विद्वान किंवा सूर्याप्रमाणे प्रतापी राजा आपल्या विद्या विज्ञानाने किंवा अधिकाराने तिन्ही लोकांचा उपयोग करतो. ज्ञान धर्माचा प्रकाश प्रसृत करून अविद्या रात्रीला व पाप भावनेला नष्ट करतो. ॥१॥