पदार्थ

(ते) हे मानस रोग में ग्रस्त मनुष्य ! तेरा (यत्-मनः) जो मन (चतुर्भृष्टिं भूमिम्) चार अर्थात् ऊँची, नीची, गीली, रेतीली, तपाने-सतानेवाली, विभक्तियों-स्थलियोंवाली भूमि को (दूरकं जगाम) दूर चला गया है उस (ते तत्…पूर्ववत्) ॥३॥

भावार्थ

मानस रोग के रोगी का मन भ्रान्त होकर जब-“मैं ऊँचे पर्वत पर हूँ, मुझे कौन उतारे, मैं खड्डे में हूँ, मुझे कौन उभारे, मैं रेतीली भूमि में पड़ा हूँ या मैं कीचड़ में धँसा जा रहा हूँ” आदि प्रलाप करे, तो उस समय उसको आश्वासन दिया जाये कि हमने वहाँ से तुझे बचा लिया है आदि। इस प्रकार उसकी चिकित्सा करे ॥३॥

पदार्थः

(ते) हे मानसरोगे ग्रस्त जन ! तव (यत्-मनः) यन्मनोऽन्तःकरणम् (चतुर्भृष्टिं भूमिम्) चतस्रो भ्रष्टयो भर्जन्यो विषमभूमिविभक्तयो यस्यां तां भूमिम् (दूरकं जगाम) दूरं गतम् (ते तत्…) पूर्ववत् ॥३॥

Meaning

Your mind that wanders far over lands and deserts burning and blazing all round, we bring it back for you, to be at peace here for the good life.

भावार्थ

मानसिक रोग्याचे मन भ्रांत होऊन जेव्हा ‘मी उंच पर्वतावर आहे मला कोण उतरवील? मी खड्ड्यात आहे, मला वर कोण काढील? मी वाळवंटात पडलो आहे किंवा चिखलात रुतलो आहे.’ इत्यादी बडबड केल्यास त्याला त्यावेळी हे आश्वासन (ण्दल्हेात्त्ग्हु) द्यावे, की आम्ही तुला तेथून वाचविले आहे. या प्रकारे त्याची चिकित्सा करावी. ॥३॥