ऋग्वेद - मण्डल 9/ सूक्त 7/ मन्त्र 5
ऋषि: - असितः काश्यपो देवलो वा
देवता - पवमानः सोमः
छन्दः - गायत्री
स्वरः - षड्जः
पव॑मानो अ॒भि स्पृधो॒ विशो॒ राजे॑व सीदति । यदी॑मृ॒ण्वन्ति॑ वे॒धस॑: ॥
स्वर सहित पद पाठपव॑मानः । अ॒भि । स्पृधः॑ । विशः॑ । राजा॑ऽइव । सी॒द॒ति॒ । यत् । ई॒म् । ऋ॒ण्वन्ति॑ । वे॒धसः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
पवमानो अभि स्पृधो विशो राजेव सीदति । यदीमृण्वन्ति वेधस: ॥
स्वर रहित पद पाठपवमानः । अभि । स्पृधः । विशः । राजाऽइव । सीदति । यत् । ईम् । ऋण्वन्ति । वेधसः ॥ ९.७.५
ऋग्वेद - मण्डल » 9; सूक्त » 7; मन्त्र » 5
अष्टक » 6; अध्याय » 7; वर्ग » 28; मन्त्र » 5
Acknowledgment
अष्टक » 6; अध्याय » 7; वर्ग » 28; मन्त्र » 5
Acknowledgment
भाष्य भाग
संस्कृत (1)
पदार्थः
(पवमानः) सर्वस्य पावयिता (अभि स्पृधः) सर्वोत्कर्षेण वर्तमानः (विशः राजा इव सीदति) प्रजा राजेवानुशास्ति (यद् ईम्) सम्यक् (ऋण्वन्ति) सत्कर्मसु प्रेरयति (वेधसः) सर्वोपरि ज्ञाता विधाता चास्ति ॥५॥
हिन्दी (1)
पदार्थ
(पवमानः) “पवत इति पवमानः” सबको पवित्र करनेवाला (अभि स्पृधः) सबको मर्दन करके विराजमान है (विशः राजा इव सीदति) प्रजाओं को राजा के समान अनुशासन करता है (यद् ईम्) भली-भाँति (ऋण्वन्ति) सत्कर्म में प्रेरणा करता है (वेधसः) सर्वोपरि बुद्धिमान् है ॥५॥
भावार्थ
राजा की उपमा यहाँ इसलिये दी गयी है कि राजा का शासन लोकप्रसिद्ध है, इस अभिप्राय से यहाँ राजा का दृष्टान्त है। ईश्वर के समान बल्सूचना के अभिप्राय से नहीं और जो मन्त्र में बहुवचन है, वह व्यत्यय से है ॥५॥२८॥
English (1)
Meaning
The pure and purifying Soma rises over all rivals and sits on top of people like a ruler when the wise sages pray and move his attention and love.
मराठी (1)
भावार्थ
राजाची उपमा यासाठी दिलेली आहे की, राजाचे शासन लोक प्रसिद्ध असते. त्यामुळे तेथे राजाचा दृष्टांत आहे. ईश्वराप्रमाणे बलाच्या अभिप्रायाने नाही. तसेच मंत्रात बहुवचन आहे ते व्यत्ययाने आहे. ॥५॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Dhiman
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal