अथर्ववेद - काण्ड 1/ सूक्त 28/ मन्त्र 1
उप॒ प्रागा॑द्दे॒वो अ॒ग्नी र॑क्षो॒हामी॑व॒चात॑नः। दह॒न्नप॑ द्वया॒विनो॑ यातु॒धाना॑न्किमी॒दिनः॑ ॥
स्वर सहित पद पाठउप॑ । प्र । अ॒गा॒त् । दे॒व: । अ॒ग्नि: । र॒क्ष॒:ऽहा । अ॒मी॒व॒ऽचात॑न: ।दह॑न् । अप॑ । इ॒या॒विन॑: । या॒तु॒ऽधाना॑न् । कि॒मी॒दिन॑: ॥
स्वर रहित मन्त्र
उप प्रागाद्देवो अग्नी रक्षोहामीवचातनः। दहन्नप द्वयाविनो यातुधानान्किमीदिनः ॥
स्वर रहित पद पाठउप । प्र । अगात् । देव: । अग्नि: । रक्ष:ऽहा । अमीवऽचातन: ।दहन् । अप । इयाविन: । यातुऽधानान् । किमीदिन: ॥
विषय - युद्ध का प्रकरण।
पदार्थ -
(रक्षोहा) राक्षसों का मार डालनेवाला (अमीवचातनः) दुःख मिटानेवाला (देवः) विजयी (अग्निः) अग्निरूप सेनापति (द्वयाविनः) दुमुखे कपटी, (यातुधानान्) पीडा देनेवाले (किमीदिनः) यह क्या है यह क्या है, ऐसा करनेवाले छली सूचकों वा लंपटों को (अप दहन्) मिटाकर भस्म करता हुआ (उप) हमारे समीप (प्र-अगात्) आ पहुँचा है ॥१॥
भावार्थ - जब सेनापति अग्निरूप होकर शतघ्नी [तोप] भुशुण्डी [बन्दूक] धनुष् बाण तरवारि आदि अस्त्र-शस्त्रों से शत्रुओं का नाश करता है, तब राज्य में शान्ति रहती है ॥१॥
टिप्पणी -
१−अगात्। इण् गतौ−लुङ्। अगमत्। देवः। १।७।१। विजयी। अग्निः। अग्निवत् तेजस्वी सेनापतिः। रक्षः−हा। रक्ष पालने−अपादाने, असुन् रक्षो रक्षितव्यमस्मात्। इति यास्कः−निरु० ४।१८। बहुलं छन्दसि। पा० ३।२।८८। इति रक्षः+हन्−क्विप्। हिंसकानां हन्ता। अमीव-चातनः। इण्शीभ्यां वन्। उ० १।१५२। इति बाहुलकात् अम रोगे-वन्, ईडागमः। अमीवं दुःखम्। चातयतिर्नाशने−निरु० ६।३०। दुःखानां नाशयिता। अप+दहन्। दह-शतृ। संतापयन्। भस्मसात् कुर्वन्। द्वयाविनः। द्वयं वाचिकं माधुर्यं मानसिकं हिंसनं च येषामस्तीति। बहुलं छन्दसि। पा० ५।२।१२२। इति द्वय−विनिप्रत्ययः। दीर्घश्च। मायाविनः। यातु-धानान्। १।७।१। पीडाप्रदान्। किमीदिनः,।१।७।१। पिशुनान्, कपटिनः, सूचकान् ॥
Bhashya Acknowledgment
Subject - Destroying the Wicked
Meaning -
Divine Agni, light and fire of nature, is come, destroyer of evil, scare of affliction, burning off and eliminating the double faced deceivers, wicked thieves, and life threatening elements of the atmosphere around.
Bhashya Acknowledgment
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
Misc Websites, Smt. Premlata Agarwal & Sri Ashish Joshi
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Dhiman
Donation for Typing/OCR By:
Sri Amit Upadhyay
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
Sri Dharampal Arya
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal
Bhashya Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
Smt. Shrutika Shevankar
Conversion to Unicode/OCR By:
N/A
Donation for Typing/OCR By:
Various
First Proofing By:
Smt. Premlata Agarwal
Second Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Third Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Donation for Proofing By:
Sri Dharampal Arya
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal
Bhashya Acknowledgment
No data
Bhashya Acknowledgment
Book Scanning By:
N/A
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Sri Durga Prasad Agarwal, Smt. Nageshwari, & Sri Arnob Ghosh
Donation for Typing/OCR By:
Committed by Sri Navinn Seksaria
First Proofing By:
Pending
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
Pending
Databasing By:
Sri Virendra Agarwal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal