अथर्ववेद - काण्ड 5/ सूक्त 7/ मन्त्र 1
ऋषि: - अथर्वा
देवता - अरातिसमूहः
छन्दः - विराड्गर्भा प्रस्तारपङ्क्तिः
सूक्तम् - अरातिनाशन सूक्त
31
आ नो॑ भर॒ मा परि॑ ष्ठा अराते॒ मा नो॑ रक्षी॒र्दक्षि॑णां नी॒यमा॑नाम्। नमो॑ वी॒र्त्साया॒ अस॑मृद्धये॒ नमो॑ अ॒स्त्वरा॑तये ॥
स्वर सहित पद पाठआ । न॒: । भ॒र॒ । मा । परि॑ । स्था॒: । अ॒रा॒ते॒ । मा । न॒: । र॒क्षी॒: । दक्षि॑णाम् । नी॒यमा॑नाम् । नम॑: । वि॒ऽई॒र्त्सायै॑ । अस॑म्ऽऋध्दये । नम॑: । अ॒स्तु॒। अरा॑तये ॥७.१॥
स्वर रहित मन्त्र
आ नो भर मा परि ष्ठा अराते मा नो रक्षीर्दक्षिणां नीयमानाम्। नमो वीर्त्साया असमृद्धये नमो अस्त्वरातये ॥
स्वर रहित पद पाठआ । न: । भर । मा । परि । स्था: । अराते । मा । न: । रक्षी: । दक्षिणाम् । नीयमानाम् । नम: । विऽईर्त्सायै । असम्ऽऋध्दये । नम: । अस्तु। अरातये ॥७.१॥
विषय - पुरुषार्थ करने के लिये उपदेश।
पदार्थ -
(अराते) हे अदान शक्ति ! (नः) हमें (आ) आकर (भर) पुष्ट कर, (मा परि स्थाः) अलग मत खड़ी हो, (नः) हमारे लिये (नीयमानाम्) लायी हुई (दक्षिणाम्) दक्षिणा [दान वा प्रतिष्ठा] को (मा रक्षीः) मत रखले। (वीर्त्सायै) अवृद्धि इच्छा, (असमृद्धये) असम्पत्ति अर्थात् (अरातये) अदान शक्ति [निर्धनता] को [नमो नमः] बार-बार नमस्कार (अस्तु) होवे ॥१॥
भावार्थ - जो मनुष्य विपत्ति में निर्भय होकर धैर्य से उपाय करते हैं, वे उन्नति करते हैं। अथवा मनुष्यों को निर्धन विपत्तिग्रस्तों का सत्कारपूर्वक सहायक होना चाहिये ॥१॥
टिप्पणी -
१−(आ) आगत्य (नः) अस्मान् (भर) पोषय (परि) पृथक् (मा स्थाः) मा तिष्ठ (अराते) आ० १।१८।१। रा दाने−क्तिन्। हे अदानशक्ते (नः) अस्मभ्यम् (मा रक्षीः) स्वार्थं मा स्वीकुरु (दक्षिणाम्) द्रुदक्षिभ्यामिनन्। उ० २।५०। इति दक्ष वृद्धौ−इनन्। दक्षिणा दक्षतेः समर्द्धयतिकर्मणः−निरु० १।७। दानम्। प्रतिष्ठाम् (नीयमानाम्) उह्यमानाम् (नमः) सत्कारः। अन्ननाम−निघ० २।७। वज्रनाम−निघ० २।२०। (वीर्त्सायै) आप्ज्ञप्यृधामीत्। पा० ७।४।५५। इति वि+ऋधु वृद्धौ सनि, ईत्। अ प्रत्ययात्। पा० ३।३।१०२। इति अ, टाप्। अवृद्धीच्छायै (समृद्धये) सम्पत्तये (नमः) (अस्तु) भवतु (अरातये) अदानशक्तये। निर्धनतायै ॥
Bhashya Acknowledgment
Subject - No Miserliness, No Misery
Meaning -
O miserliness, what is our due, bring us. Stay it not. Do not withhold our share that should be brought. Good bye to the love of desperation. Good bye to adversity. Good bye to illiberality.
Bhashya Acknowledgment
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
Misc Websites, Smt. Premlata Agarwal & Sri Ashish Joshi
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Dhiman
Donation for Typing/OCR By:
Sri Amit Upadhyay
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
Sri Dharampal Arya
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal
Bhashya Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
Smt. Shrutika Shevankar
Conversion to Unicode/OCR By:
N/A
Donation for Typing/OCR By:
Various
First Proofing By:
Smt. Premlata Agarwal
Second Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Third Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Donation for Proofing By:
Sri Dharampal Arya
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal
Bhashya Acknowledgment
No data
Bhashya Acknowledgment
Book Scanning By:
N/A
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Sri Durga Prasad Agarwal, Smt. Nageshwari, & Sri Arnob Ghosh
Donation for Typing/OCR By:
Committed by Sri Navinn Seksaria
First Proofing By:
Pending
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
Pending
Databasing By:
Sri Virendra Agarwal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal