English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 194
ऋषिः - प्रगाथः काण्वः
देवता - इन्द्रः
छन्दः - गायत्री
स्वरः - षड्जः
काण्ड नाम - ऐन्द्रं काण्डम्
0
उ꣡त्त्वा꣢ मन्दन्तु꣣ सो꣡माः꣢ कृणु꣣ष्व꣡ राधो꣢꣯ अद्रिवः । अ꣡व꣢ ब्रह्म꣣द्वि꣡षो꣢ जहि ॥१९४॥
स्वर सहित पद पाठउ꣢त् । त्वा꣣ । मन्दन्तु । सो꣡माः꣢꣯ । कृ꣣णुष्व꣢ । रा꣡धः꣢꣯ । अ꣣द्रिवः । अ । द्रिवः । अ꣡व꣢꣯ । ब्र꣣ह्मद्वि꣡षः꣢ । ब्र꣣ह्म । द्वि꣡षः꣢꣯ । ज꣣हिः ॥१९४॥
स्वर रहित मन्त्र
उत्त्वा मन्दन्तु सोमाः कृणुष्व राधो अद्रिवः । अव ब्रह्मद्विषो जहि ॥१९४॥
स्वर रहित पद पाठ
उत् । त्वा । मन्दन्तु । सोमाः । कृणुष्व । राधः । अद्रिवः । अ । द्रिवः । अव । ब्रह्मद्विषः । ब्रह्म । द्विषः । जहिः ॥१९४॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 194
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 3; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 1; मन्त्र » 1
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 2; खण्ड » 9;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 3; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 1; मन्त्र » 1
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 2; खण्ड » 9;
Acknowledgment
विषय - प्रथम मंत्रात हे सांगितले आहे की सोमरसाने तृप्त होऊन इंद्राने काम करावे -
शब्दार्थ -
(प्रथम अर्थ) (परमात्मपर) हे इन्द्र परमात्मा, (सोमाः) आम्हा उपासकांतर्फे अभिषुत (गाळलेला) श्रद्धारस, ज्ञानरस आणि कर्मरस (त्वा) आपणाला (उत् मदन्तु) अति आनन्दित करो. हे (अद्रिवः) मेघांचे स्वामी, वृष्टि प्रदान करणारे परमात्मा, आपण आम्हाला (राधः) अहिंसा, सत्य, अस्तेय, धारणा, ध्यान, समाधी, योगसिद्धी आदी आध्यात्मिक संपत्ती (कृणुष्व) प्रदान करा. (ब्रह्मद्विषः) ब्रह्मविरोधी काम, क्रोध, नास्तिकपणा आदी मानसिक शत्रूंना (अवजहि) ठार कर।।
द्वितीय अर्थ - (राजापर) - हे इन्द्र राजा, (सोमाः) वीर रस (अथवा वीर रसाने ओतप्रोत वीर सैनिक) (त्वा) तुला (उत् मदन्तु) अती उत्साहित करो. हे (अद्रिवः) वज्रधारी, विविध शस्त्रास्त्रांनी सुसज्जित, धनुर्वेद पारंगत राजा, तू प्रजेसाठी (राधः) सर्व प्रकारचे धन- धान्यादी पदार्थ (कृणुष्व) उत्पन्न कर वा प्रदान कर. तसेच (ब्रह्मद्विषः) ईश्वरविरोधी, विद्या विरोधी, सत्यविरोधी, धर्मविरोधी, न्यायविरोधी व प्रजाविरोधी असे जे चोर, लुटारू, दरोडेखोर आदी असतील, त्यांना (अवजहि) ठार कर, नष्ट कर।। १।।
भावार्थ - उपासकांद्वारे प्रार्थित परमेश्वर उपासकांवर आणि वीररसाने उत्साहित राजा प्रजेवर भौतिक व आध्यात्मिक धनाची वृष्टी करतो आणि ब्रह्मद्वेषी शत्रूंचा विनाश करतो. यामळे सर्वांनी परमेश्वराची उपासना अवश्य करावी आणि प्रजाजनांनी (विजयी होऊन आल्यावर अथवा प्रजाहिताचे विशेष कर्म केल्यानंतर) आपल्या राजाचा सत्कार करून त्याला प्रोत्साहित केले पाहिजे. ।। १।।
विशेष -
या मंत्रात श्लेष अलंकार आहे।। १।।