शब्दार्थ -
(प्रथम अर्थ - सोम नाम औषधीच्या रसाविषयी) मी (पाचक वा निर्माता) (मधु श्चुग्म्) मधु स्रवण करणाऱ्या अथवा मधू मिश्रित अशश सोम औषधीच्या रसाला (कोशम् अच्छ) द्रोणकलशामध्ये (भरण्यासाठी (अव्ययेद्वारे) मेंढीच्या केसाने बनलेल्या गाळणीमध्ये (---) सोडतो. अशा माझ्या या (धीतय:) अंगुली (----) सोमरस गाळण्याच्या प्रक्रियेत गुंतलेल्या आहेत. (सोमरसासारखे औषधरूप पेय तयार करताना पाचकाला होणारा आनंद या मंत्रात व्यक्त केला आहे. द्वितीय अर्थ : ब्रह्मानंन्दपर अर्थ आहे. मी (उपासक) (मधुश्चुठम्) ज्यातून माधुर्य टपकत आहे, अशा ब्रह्मानन्दरूप सोमरसाला (कोशम् अच्छ) मन, बुद्धी आणि ज्ञानेन्द्रियरूप विज्ञानमय कोशात भरण्यासाठक्ष (अव्यये नारे) अनश्वरल तसेच काम-क्रोधादि शत्रूंना दूर ठेवणाऱ्या या माझ्या आत्म्यात (असृग्रम्) ओतत आहे. माझ्या (धीतय:) स्तुती, माझी वाणी (अवावयन्त) प्रभूचे गीत गात आहे. (उपासकाचे हृदय भगवद्भक्तीने ओतप्रोत आहे व त्याची वाणी ईश्वरभक्तीचे गीत गात आहे.) ।।२।।

भावार्थ - ज्याप्रमाणे सोम औषधीचा रस गाळणीद्वारे द्रोणकलश वा पात्रात भरला जातो त्याप्रमाणे उपासकाने आत्म्याच्या माध्यमाने आपल्या मनात व बुद्धीत तो ब्रह्मानंद रस भरून घेतला पाहिजे. (आत्म्याने ब्रह्मानंदाचा जो अनुभव घेतला असेल तो आनंदानुभव मनाला व बुद्धीलाही दिला पाहिजे. यामुळष उपासकाचे व आमचे दर्शन, श्रवण, मनन, निदिध्यासन आदी सर्व व्यवहार आनंदमय होतात. ।।२।।

इस भाष्य को एडिट करें