शब्दार्थ -
दुहान ऊधर्दिव्यं मधु प्रियं प्रत्न सधस्थमासदत् । आपृच्छ्यं धरुणं वाज्यर्षसि नृभिर्धौतो विचक्षणः शब्दार्थ : हा शिष्य (अध:) विशाल स्तन असलेया गायीपासून (लाक्षणिक अर्थ - पुष्कळ ज्ञान संचय असलेल्या गुरूपासून (दिव्यम्) अलौकिक तसेच (प्रियम्) अत्यंत प्रिय असे (मग्रु) ब्रह्मविद्यारूप मधु (वा दुग्ध) (दुहान्त) दोहन करत करत (सधस्थम्) सतत त्या गुरूजवळ (म्हणजे गुरु व शिष्य दोघे गुरुकुलात एके ठिकाणी राहतात. गुरूज्ञान देतो व शिष्य ते ग्रहण करतो. (आसदत्) राहत असतो. (मंत्राच्या पुढील अर्ध्या भागात गुरू शिष्यास संबोधून म्हणतो की, हे शिष्य, (नृभि:) अने ज्ञानी मनुष्यांपासून तू (धौत:) पवित्र केलेला म्हणजे त्यानी प्रशंसित केलेला असून (विचक्षण:) तू ज्ञानी वा पंडित झाला आहेस. तसेच तू (वाजी) आत्मिक व शारीरिक शक्तीने संपन्न आहेस म्हणून सर्वजण (आपृच्छ्यम्) तुला प्रश्न विचारतात व तुझी परिक्षा घेतात. त्यामुळे (धरूणम्) सर्व जगाचा जो आधारस्तंभ परमेश्वर, व्यास तू (अर्षसि) प्राप्त करू शकतो. अर्थात ज्ञानाद्वारे आवागमन चक्रापासून मुक्त होऊन तू मोक्ष प्राप्त करू शकतोस. सर्व भौतिकादी दु:खापासून मुक्त होऊ शकतोस व त्या आनंद सागरासह आनंदित राहू शकतोस. ।।२।।

भावार्थ - योग्य गुरू भेटला तरच ब्रह्म साक्षात्कार करू शकतो आणि मोक्षपद प्राप्त करू शकतो. ।।२।।

इस भाष्य को एडिट करें