पदार्थः -
प्रथमः—परमात्मपरः।। (देवयवः) दिव्यगुणान् कामयमानाः (सुदानवः) शोभनं यथा स्यात्तथा आत्मसमर्पणकारिणः उपासकाः। [ददातीति दानुः। ददातेः ‘दाभाभ्यां नुः’। उ० ३।३२ इत्यनेन नुः प्रत्ययः।] (रथ्यम् अश्वं न) रथस्य वोढारं तुरगमिव (रथ्यम्) ब्रह्माण्डरथस्य वोढारम् परमात्मानम् (गीर्भिः) स्तुतिवाग्भिः (मर्मृज्यन्ते) अलङ्कुर्वन्ति प्रार्थयन्ते च यत्—हे (दस्म) दर्शनीय (विश्पते) प्रजापते परमात्मन् ! त्वम् अस्माकम् (तोके तनये) पुत्रे पौत्रे च (उभे) उभयस्मिन् (मघोनाम्) धनिनाम् (राधः) धनमिव, इति लुप्तोपमम्, (राधः) अध्यात्मधनं भौतिकधनं साफल्यं च (पर्षि) सिञ्च ॥ द्वितीयः—आचार्यपरः। (देवयवः) स्वकीयपुत्रान् देवान् विदुषः कामयमानाः (सुदानवः) शुभदानकारिणः गृहस्थाः जनाः (रथ्यम् अश्वं न) रथस्य वोढारं तुरगमिव (रथ्यम्) विद्यारथस्य वोढारम् आचार्यम् (गीर्भिः) प्रशंसावचनैः (मर्मृज्यन्ते) अतिशयेन अलङ्कुर्वन्ति। कथयन्ति च यत्—हे (दस्म) दोषाणां विनाशक ! हे (विश्पते) विशां प्रजानां पते पालक आचार्य ! त्वम् अस्माकम् (तोके तनये) पुत्रे पौत्रे च (उभे) उभयस्मिन् (मघोनाम्) विद्याधनेन धनवतां गुरूणाम् (राधः) विद्यारूपं धनम् (पर्षि) सिञ्च, बहुलतया प्रयच्छेत्यर्थः ॥२॥ अत्रोपमालङ्कारः श्लेषश्च ॥२॥

भावार्थः - परमात्मन आचार्यस्य च कृपयाऽस्माकं सन्तानाः परमेश्वरपूजकाः पुरुषार्थिनो विद्यावन्तो धार्मिकाश्च स्युः ॥२॥ अस्मिन् खण्डे गुरुशिष्ययोः परमात्मजीवात्मनोर्मानवोद्बोधनस्य च विषयाणां वर्णनादेतत्खण्डस्य पूर्वखण्डेन संगतिर्वेद्या ॥

इस भाष्य को एडिट करें