पदार्थः -
प्रथमः—जीवात्मपक्षे। (सु जातम्) सुख्यातम्, (अप्तुरम्) अप्सु कर्मसु तुरः सत्वरः तम् कर्मशूरम्, (भङ्गम्) शत्रुविपदादिभञ्जकम्, (गोभिः परिष्कृतम्) वाग्भिः इन्द्रियैश्च सुसज्जितम् (इन्दुम्) दीप्तिमन्तं जीवात्मानम् (देवाः) मनोबुद्धिप्राणेन्द्रियादयः (उप उ अयासिषुः) बलप्राप्त्यर्थम् उपगच्छन्ति ॥ द्वितीयः—नृपतिपक्षे। (सु जातम्) सम्यक् प्रजामध्याद् निर्वाचितम्, (अप्तुरम्) कर्मयोगिनम्, (भङ्गम्) शत्रूणां भञ्जकम्, (गोभिः परिष्कृतम्) भूमिभिः परिष्कृतम्, परिष्कृतभूमिकमित्यर्थः (इन्दुम्) तेजस्विनं मधुरस्वभावं च राजानम् (देवाः) दिव्यगुणयुक्ताः प्रजाजनाः (उप उ अयासिषुः) उप प्राप्नुवन्ति ॥२॥ अत्र श्लेषालङ्कारः विशेषणानां साभिप्रायत्वात् परिकरश्च ॥२॥

भावार्थः - यदा देहस्था मनोबुद्ध्यादयो जीवात्मनः सकाशादेव बलं लभन्ते तथा प्रजाजना वीरेण नृपतिना बलवन्तो जायन्ते ॥२॥

इस भाष्य को एडिट करें