Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 14
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 14/ मन्त्र 6
    ऋषिः - उशना ऋषिः देवता - ग्रीष्मर्तुर्देवता छन्दः - निचृदुत्कृतिः स्वरः - षड्जः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    4

    शु॒क्रश्च॒ शुचि॑श्च॒ ग्रैष्मा॑वृ॒तूऽ अ॒ग्नेर॑न्तःश्लेषोऽसि॒ कल्पे॑तां॒ द्यावा॑पृथि॒वी कल्प॑न्ता॒माप॒ऽ ओष॑धयः॒ कल्प॑न्ताम॒ग्नयः॒ पृथ॒ङ् मम॒ ज्यैष्ठ्या॑य॒ सव्र॑ताः। येऽअ॒ग्नयः॒ सम॑नसोऽन्त॒रा द्यावा॑पृथि॒वीऽइ॒मे। ग्रैष्मा॑वृ॒तूऽ अ॑भि॒कल्प॑माना॒ऽइन्द्र॑मिव दे॒वाऽअ॑भि॒संवि॑शन्तु॒ तया॑ दे॒वत॑याङ्गिर॒स्वद् ध्रु॒वे सी॑दतम्॥६॥

    स्वर सहित पद पाठ

    शु॒क्रः। च॒। शुचिः॑। च॒। ग्रैष्मौ॑। ऋ॒तू। अ॒ग्नेः। अ॒न्तः॒श्ले॒ष इत्य॑न्तःऽश्ले॒षः। अ॒सि॒। कल्पे॑ताम्। द्यावा॑पृथि॒वी इति॒ द्यावा॑ऽपृथि॒वी। कल्प॑न्ताम्। आपः॑। ओष॑धयः। कल्प॑न्ताम्। अ॒ग्नयः॑। पृथ॑क्। मम॑। ज्यैष्ठ्या॑य। सव्र॑ता॒ इति॒ सऽव्र॑ताः। ये। अ॒ग्नयः॑। सम॑नस॒ इति॒ सऽम॑नसः। अ॒न्त॒रा। द्यावा॑पृथि॒वी इति॒ द्यावा॑ऽपृथि॒वी। इ॒मेऽइती॒मे। ग्रैष्मौ॑। ऋ॒तूऽइत्यृ॒तू। अ॒भि॒कल्प॑माना॒ इत्य॑भि॒ऽकल्प॑मानाः। इन्द्र॑मि॒वेतीन्द्र॑म्ऽइव। दे॒वाः। अ॒भि॒संवि॑श॒न्त्वित्य॑भि॒ऽसंवि॑शन्तु। तया॑। दे॒वत॑या। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत्। ध्रु॒वे इति॑ ध्रु॒वे। सी॒द॒त॒म् ॥६ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    शुक्रश्च शुचिश्च ग्रैष्मावृतूऽअग्नेरन्तःश्लेषोसि कल्पेतान्द्यावापृथिवी कल्पन्तामापऽओषधयः कल्पन्तामग्नयः पृथङ्मम ज्यैष्ठ्याय सव्रताः । येऽअग्नयः समनसोन्तरा द्यावापृथिवीऽइमे ग्रैष्मावृतूऽअभिकल्पमानाऽइन्द्रमिव देवाऽअभिसँविशन्तु तया देवतयाङ्गिरस्वद्धरुवे सीदतम् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    शुक्रः। च। शुचिः। च। ग्रैष्मौ। ऋतू। अग्नेः। अन्तःश्लेष इत्यन्तःऽश्लेषः। असि। कल्पेताम्। द्यावापृथिवी इति द्यावाऽपृथिवी। कल्पन्ताम्। आपः। ओषधयः। कल्पन्ताम्। अग्नयः। पृथक्। मम। ज्यैष्ठ्याय। सव्रता इति सऽव्रताः। ये। अग्नयः। समनस इति सऽमनसः। अन्तरा। द्यावापृथिवी इति द्यावाऽपृथिवी। इमेऽइतीमे। ग्रैष्मौ। ऋतूऽइत्यृतू। अभिकल्पमाना इत्यभिऽकल्पमानाः। इन्द्रमिवेतीन्द्रम्ऽइव। देवाः। अभिसंविशन्त्वित्यभिऽसंविशन्तु। तया। देवतया। अङ्गिरस्वत्। ध्रुवे इति ध्रुवे। सीदतम्॥६॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 14; मन्त्र » 6
    Acknowledgment

    पदार्थ -
    পদার্থঃ- হে স্ত্রী পুরুষগণ! যেমন (মম) আমার (জ্যৈষ্ঠায়) প্রশংসার যোগ্য হইবার জন্য যে (শুক্রঃ) শীঘ্র ধূলিবৃষ্টি এবং তীব্র তাপ হইতে আকাশকে মলিনকারী জেষ্ঠ (চ) এবং (শুচিঃ) পবিত্রতা হেতু আষাঢ় (চ) এই উভয়ে মিলিত হইয়া প্রত্যেক (গ্রৈষ্মৌ) গ্রীষ্ম (ঋতূ) ঋতু বলা হয়, যে (অগ্নেঃ) অগ্নির (অন্তঃশ্লেষঃ) মধ্যে কফের রোগের নিবারণ (অসি) হয় যাহার ফলে গ্রীষ্ম ঋতুর মাসগুলিতে (দ্যাবাপৃথিবী) প্রকাশ ও অন্তরিক্ষ (কল্পেতাম্) সক্ষম হউক (আপঃ) জল (কল্পন্তাম্) সক্ষম হউক (ওষধয়ঃ) যব বা সোমলতাদি ওষধিসকল এবং (অগ্নয়ঃ) বিদ্যুতাদি অগ্নি (পৃথক) পৃথক পৃথক (কল্পন্তাম্) সক্ষম হউক । যেমন (সমনসঃ) বিচারশীল (সব্রতাঃ) সত্যাচরণরূপ নিয়মগুলির সঙ্গে যুক্ত (অগ্নয়ঃ) অগ্নিতুল্য তেজস্বীকে (অন্তরা) (গ্রৈষ্মৌ) (ঋতূ) (অভিকল্পমানাঃ) সম্মুখ হইয়া সক্ষম করিয়া (দেবাঃ) বিদ্বান্গণ (ইন্দ্রমিব) বিদ্যুৎ সম সেই সব অগ্নির বিদ্যায় (অভিসংবিশন্তু) সকল দিক দিয়া সম্যক্ ভাবে প্রবেশ করুক, সেইরূপ (তয়া) সেই (দেবতয়া) পরমেশ্বর দেবতাসহ তোমরা উভয়ে (ইমে) এই (দ্যাবাপৃথিবী) প্রকাশ ও পৃথিবীকে (ধ্রুবে) নিশ্চল স্বরূপপূর্বক ইহাদেরও (অঙ্গিরস্বৎ) অবয়ব সমূহের কারণরূপ রসের সমান (সীদতম্) বিশেষ করিয়া জ্ঞান করতঃ প্রবর্ত্তমান থাক ॥ ৬ ॥

    भावार्थ - ভাবার্থঃ- এই মন্ত্রে উপমালঙ্কার আছে । বসন্তু ঋতুর ব্যাখ্যানের পশ্চাৎ গ্রীষ্ম ঋতুর ব্যাখ্যা করিতেছি । হে মনুষ্যগণ তোমরা যে পৃথিবী আদি পঞ্চভূতের শরীর সম্পর্কীয় বা মানস অগ্নি আছে, যাহা ব্যতীত গ্রীষ্ম ঋতু হইতে পারেনা, তাহা জানিয়া লহ এবং উপযোগে আনিয়া সমস্ত প্রাণিদিগকে সুখ প্রদান কর ॥ ৬ ॥

    मन्त्र (बांग्ला) - শু॒ক্রশ্চ॒ শুচি॑শ্চ॒ গ্রৈষ্মা॑বৃ॒তূऽ অ॒গ্নের॑ন্তঃশ্লেষো᳖ऽসি॒ কল্পে॑তাং॒ দ্যাবা॑পৃথি॒বী কল্প॑ন্তা॒মাপ॒ऽ ওষ॑ধয়ঃ॒ কল্প॑ন্তাম॒গ্নয়ঃ॒ পৃথ॒ঙ্ মম॒ জ্যৈষ্ঠ্যা॑য়॒ সব্র॑তাঃ । য়েऽঅ॒গ্নয়ঃ॒ সম॑নসোऽন্ত॒রা দ্যাবা॑পৃথি॒বীऽই॒মে । গ্রৈষ্মা॑বৃ॒তূऽ অ॑ভি॒কল্প॑মানা॒ऽইন্দ্র॑মিব দে॒বাऽঅ॑ভি॒সংবি॑শন্তু॒ তয়া॑ দে॒বত॑য়াঙ্গির॒স্বদ্ ধ্রু॒বে সী॑দতম্ ॥ ৬ ॥

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - শুক্রশ্চেত্যস্যোশনা ঋষিঃ । গ্রীষ্মর্তুর্দেবতা । নিচৃদুৎকৃতিশ্ছন্দঃ ।
    ষড্জঃ স্বরঃ ।

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top