English
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 110/ मन्त्र 1
ऋषिः - जम्दग्नी रामो वा
देवता - आप्रियः
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
समि॑द्धो अ॒द्य मनु॑षो दुरो॒णे दे॒वो दे॒वान्य॑जसि जातवेदः । आ च॒ वह॑ मित्रमहश्चिकि॒त्वान्त्वं दू॒तः क॒विर॑सि॒ प्रचे॑ताः ॥
स्वर सहित पद पाठसम्ऽइ॑द्धः । अ॒द्य । मनु॑षः । दु॒रो॒णे । दे॒वः । दे॒वान् । य॒ज॒सि॒ । जा॒त॒ऽवे॒दः॒ । आ । च॒ । वह॑ । मि॒त्र॒ऽम॒हः॒ । चि॒कि॒त्वान् । त्वम् । दू॒तः । क॒विः । अ॒सि॒ । प्रऽचे॑ताः ॥
स्वर रहित मन्त्र
समिद्धो अद्य मनुषो दुरोणे देवो देवान्यजसि जातवेदः । आ च वह मित्रमहश्चिकित्वान्त्वं दूतः कविरसि प्रचेताः ॥
स्वर रहित पद पाठसम्ऽइद्धः । अद्य । मनुषः । दुरोणे । देवः । देवान् । यजसि । जातऽवेदः । आ । च । वह । मित्रऽमहः । चिकित्वान् । त्वम् । दूतः । कविः । असि । प्रऽचेताः ॥ १०.११०.१
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 110; मन्त्र » 1
अष्टक » 8; अध्याय » 6; वर्ग » 8; मन्त्र » 1
अष्टक » 8; अध्याय » 6; वर्ग » 8; मन्त्र » 1
विषय - दूत-कवि-प्रचेता
पदार्थ -
[१] हे (जातवेदः) = सर्वज्ञ प्रभो ! (अद्य) = आज (मनुषः) = विचारशील पुरुष के (दुरोणे) = [दुर् ओण्] गृह में (समिद्ध:) = दीप्त हुए हुए आप (देवः) = प्रकाशमय होते हैं । उस मनुष् के शरीररूप इस गृह को आप द्योतित कर देते हैं । (देवान् यजसि) = उसके साथ दिव्यगुणों का सम्पर्क करते हैं । [२] (च) = और (चिकित्वान्) = ज्ञानी अथवा [कित निवासे रोगापनयने च] सब रोगों का अपनयन करके निवास को उत्तम बनानेवाले आप हैं। आप (मित्रमहः) = [प्रमीतेः त्रायते महस् = light, lurtre] सब रोगों व पापों से बचानेवाले तेज को, प्रकाश को आवह प्राप्त कराइये । त्(वं दूतः) = आप ही ज्ञान के सन्देश को देनेवाले हैं । (कविः असि) = क्रान्तदर्शी - सर्वज्ञ हैं । (प्रचेताः) = प्रकृष्ट चेतना को प्राप्त करानेवाले हैं।
भावार्थ - भावार्थ - प्रभु हमारे जीवन को द्योतित कर दें। वे हमें ज्ञान का सन्देश देते हुए प्रकृष्ट चेतना को प्राप्त कराएँ ।
इस भाष्य को एडिट करें