ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 90/ मन्त्र 1
प्र वी॑र॒या शुच॑यो दद्रिरे वामध्व॒र्युभि॒र्मधु॑मन्तः सु॒तास॑: । वह॑ वायो नि॒युतो॑ या॒ह्यच्छा॒ पिबा॑ सु॒तस्यान्ध॑सो॒ मदा॑य ॥
स्वर सहित पद पाठप्र । वी॒र॒ऽया । शुच॑यः । द॒द्रिः॒ । वा॒म् । अ॒ध्व॒र्युऽभिः॑ । मधु॑ऽमन्तः । सु॒तासः॑ । वह॑ । वा॒यो॒ इति॑ । नि॒ऽयुतः॑ । या॒हि॒ । अच्छ॑ । पिब॑ । सु॒तस्य॑ । अन्ध॑सः । मदा॑य ॥
स्वर रहित मन्त्र
प्र वीरया शुचयो दद्रिरे वामध्वर्युभिर्मधुमन्तः सुतास: । वह वायो नियुतो याह्यच्छा पिबा सुतस्यान्धसो मदाय ॥
स्वर रहित पद पाठप्र । वीरऽया । शुचयः । दद्रिः । वाम् । अध्वर्युऽभिः । मधुऽमन्तः । सुतासः । वह । वायो इति । निऽयुतः । याहि । अच्छ । पिब । सुतस्य । अन्धसः । मदाय ॥ ७.९०.१
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 90; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 6; वर्ग » 12; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 6; वर्ग » 12; मन्त्र » 1
विषय - सेनापति के गुण
पदार्थ -
पदार्थ- हे (वायो) = ऐश्वर्यवन्! हे वायुवत् बलवान् वीर सेनापते! (शुचय:) = शुद्ध आचारवान्, धार्मिक (वीरया=वीराः) = वीर (मधुमन्तः) = बलवान्, मधुर प्रकृति, (सुतासः) = योग्य पदों पर अभिषिक्त पुरुष (अध्वर्युभिः) = प्रजा की हिंसा पीड़ा न चाहनेवाले सोम्यवृत्ति विद्वानों सहित (वाम् प्र दद्रिरे) = तुम दोनों को प्राप्त होते हैं। हे (वायो) = वायुवत् बलवन् ! तू (नियुतः) = सहस्रों अश्वादि सेनाओं को वह सन्मार्ग पर ले चल और (सुतस्य अन्धसः) = ऐश्वर्य से समृद्ध अन्न को (याहि) = प्राप्त कर और (मदाय) = तृप्ति के लिये उसका (पिब) = उपभोग कर।
भावार्थ - भावार्थ- राजा को योग्य है कि वह वीर, बलवान्, सत्यवादी, सदाचारी, प्रजा को न सतानेवाले सहयोग को सेनापति पद पर नियुक्त करे। वह सेनापति प्रजाओं को विद्वानों पुरुष से सन्मार्ग पर चलाकर ऐश्वर्य सम्पन्न बनावे ।
इस भाष्य को एडिट करें