English
ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 42/ मन्त्र 2
ए॒वा व॑न्दस्व॒ वरु॑णं बृ॒हन्तं॑ नम॒स्या धीर॑म॒मृत॑स्य गो॒पाम् । स न॒: शर्म॑ त्रि॒वरू॑थं॒ वि यं॑सत्पा॒तं नो॑ द्यावापृथिवी उ॒पस्थे॑ ॥
स्वर सहित पद पाठए॒व । व॒न्द॒स्व॒ । वरु॑णम् । बृ॒हन्त॑म् । न॒म॒स्य । धीर॑म् । अ॒मृत॑स्य । गो॒पाम् । सः । नः॒ । शर्म॑ । त्रि॒ऽवरू॑थम् । वि । यं॒स॒त् । प॒तम् । नः॒ । द्या॒वा॒पृ॒थि॒वी॒ इति॑ । उ॒पऽस्थे॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
एवा वन्दस्व वरुणं बृहन्तं नमस्या धीरममृतस्य गोपाम् । स न: शर्म त्रिवरूथं वि यंसत्पातं नो द्यावापृथिवी उपस्थे ॥
स्वर रहित पद पाठएव । वन्दस्व । वरुणम् । बृहन्तम् । नमस्य । धीरम् । अमृतस्य । गोपाम् । सः । नः । शर्म । त्रिऽवरूथम् । वि । यंसत् । पतम् । नः । द्यावापृथिवी इति । उपऽस्थे ॥ ८.४२.२
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 42; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 3; वर्ग » 28; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 3; वर्ग » 28; मन्त्र » 2
विषय - 'बृहन्+ धीर+अमृतगोपा' प्रभु
पदार्थ -
[१] (एवा) = इस प्रकार - गतमन्त्र में वृणत प्रकार से (बृहन्तं) = उस महान् (वरुणं) = वरुण को (वन्दस्व) = वन्दित कर । (अमृतस्य गोपाम्) = अमृतत्व के रक्षक (धीरं) = उस ज्ञानी प्रभु को (नमस्या) = नमन कर, उसको पूजित कर। [२] (सः) = वे प्रभु (नः) = हमारे लिए (त्रिवरूथं) = तीनों 'ज्ञान, कर्म व उपासना' रूप धनोंवाले [वरूथं - Wealth] (शर्म) = शरीरगृह को (वियंसत्) = दें। (द्यावापृथिवी) = ये द्युलोक व पृथिवीलोक (उपस्थे) = अपनी गोद में (नः पातम्) = हमें सुरक्षित करें।
भावार्थ - भावार्थ- हम उस महान् धीर अमृत के रक्षक प्रभु का वन्दन व नमन करें। वे हमें 'ज्ञान, कर्म व उपासना' रूप सम्पत्तिवाले शरीरगृह को प्राप्त कराएँगें और इस द्यावापृथिवी की गोद में हम सुरक्षित रहेंगे। द्युलोक हमारा पिता होगा, पृथिवी माता ।
इस भाष्य को एडिट करें