ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 62/ मन्त्र 2
अ॒यु॒जो अस॑मो॒ नृभि॒रेक॑: कृ॒ष्टीर॒यास्य॑: । पू॒र्वीरति॒ प्र वा॑वृधे॒ विश्वा॑ जा॒तान्योज॑सा भ॒द्रा इन्द्र॑स्य रा॒तय॑: ॥
स्वर सहित पद पाठअ॒यु॒जः । अस॑मः । नृऽभिः॑ । एकः॑ । कृ॒ष्टीः । अ॒यास्यः॑ । पू॒र्वीः । अति॑ । प्र । व॒वृ॒धे॒ । विश्वा॑ । जा॒तानि॑ । ओज॑सा । भ॒द्राः । इन्द्र॑स्य । रा॒तयः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अयुजो असमो नृभिरेक: कृष्टीरयास्य: । पूर्वीरति प्र वावृधे विश्वा जातान्योजसा भद्रा इन्द्रस्य रातय: ॥
स्वर रहित पद पाठअयुजः । असमः । नृऽभिः । एकः । कृष्टीः । अयास्यः । पूर्वीः । अति । प्र । ववृधे । विश्वा । जातानि । ओजसा । भद्राः । इन्द्रस्य । रातयः ॥ ८.६२.२
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 62; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 40; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 40; मन्त्र » 2
विषय - 'शक्तिप्रदाता' सर्वशक्तिमान् प्रभु
पदार्थ -
[१] वे प्रभु (अयुजः) = अपने कार्यों में किसी सहाय की आवश्यकता नहीं रखते। (असमः) = उनके समान कोई नहीं है। वे (एकः) = अद्वितीय प्रभु (नृभिः) = सारे मनुष्यों व देवों से (अयास्यः) = पराजित नहीं किये जा सकते। ये प्रभु (पूर्वीः) = अपना पालन व पूरण करनेवाली (कृष्टी:) = श्रमशील प्रजाओं को (अति प्रवावृधे) = अतिशयेन बढ़ानेवाले हैं। [२] ये प्रभु (विश्वाः) = सब (जातानि) = उत्पन्न प्राणियों को (ओजसा) = ओज से बढ़ाते हैं। इस (इन्द्रस्य) = सर्वशक्तिमान् प्रभु की (रातयः) = देन (भद्राः) = कल्याणकर हैं।
भावार्थ - भावार्थ - अनन्त शक्तिवाले वे प्रभु अद्वितीय हैं। सभी को वे ही शक्ति प्राप्त करा रहे हैं।
इस भाष्य को एडिट करें