English
ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 86/ मन्त्र 2
ऋषिः - कृष्णो विश्वको वा कार्ष्णिः
देवता - अश्विनौ
छन्दः - निचृज्जगती
स्वरः - निषादः
क॒था नू॒नं वां॒ विम॑ना॒ उप॑ स्तवद्यु॒वं धियं॑ ददथु॒र्वस्य॑इष्टये । ता वां॒ विश्व॑को हवते तनूकृ॒थे मा नो॒ वि यौ॑ष्टं स॒ख्या मु॒मोच॑तम् ॥
स्वर सहित पद पाठक॒था । नू॒नम् । वा॒म् । विऽम॑नाः । उप॑ । स्त॒व॒त् । यु॒वम् । धिय॑म् । द॒द॒थुः॒ । वस्यः॑ऽइष्टये । ता । वा॒म् । विश्व॑कः । ह॒व॒ते॒ । त॒नू॒ऽकृ॒थे । मा । नः॒ । वि । यौ॒ष्ट॒म् । स॒ख्या । मु॒मोच॑तम् ॥
स्वर रहित मन्त्र
कथा नूनं वां विमना उप स्तवद्युवं धियं ददथुर्वस्यइष्टये । ता वां विश्वको हवते तनूकृथे मा नो वि यौष्टं सख्या मुमोचतम् ॥
स्वर रहित पद पाठकथा । नूनम् । वाम् । विऽमनाः । उप । स्तवत् । युवम् । धियम् । ददथुः । वस्यःऽइष्टये । ता । वाम् । विश्वकः । हवते । तनूऽकृथे । मा । नः । वि । यौष्टम् । सख्या । मुमोचतम् ॥ ८.८६.२
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 86; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 6; वर्ग » 9; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 6; वर्ग » 9; मन्त्र » 2
विषय - धियं, वस्यः
पदार्थ -
[१] (विमनाः) = विविध दिशाओं में भागनेवाले मनवाला यह 'विमनाः' के लिये प्राणसाधना कठिन हो जाती है। सो हम मन को एकाग्र करने के लिये इस प्राणसाधना में प्रवृत्त हों। हे प्राणापानो ! (युवम्) = आप ही (इष्टये) = इष्ट प्राप्ति के लिये (धियम्) = बुद्धि को तथा (वस्य:) = प्रशस्त धन को (ददथुः) = देते हो। [२] (ता वाम्) = उन आप दोनों को (विश्वकः) = यह पूर्ण उन्नति को अपनानेवाला (तनूकृथे) = शत्रुओं को क्षीण करने के निमित्त (हवते) = पुकारता है। हे प्राणापानो! (नः) = हमें (मावि यौष्टम्) = छोड़ मत जाओ । (सख्या) = मित्रताओं को नष्ट मत कर दो। आप अवश्य ही (मुमोचतम्) = हमें रोगों व वासनारूप शत्रुओं से मुक्त करो।
भावार्थ - भावार्थ- प्राणसाधना से मनोवृत्ति एकाग्र होती है। इससे उत्तम बुद्धि व प्रशस्त धन प्राप्त होता है।
इस भाष्य को एडिट करें