Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 3/ मन्त्र 17
    ऋषिः - अवत्सार ऋषिः देवता - अग्निर्देवता छन्दः - त्रिष्टुप्, स्वरः - धैवतः
    2

    त॒नू॒पाऽअ॑ग्नेऽसि त॒न्वं मे पाह्यायु॑र्दाऽअ॑ग्ने॒ऽस्यायु॑र्मे देहि वर्चो॒दाऽअ॑ग्नेऽसि॒ वर्चो॑ मे देहि। अग्ने॒ यन्मे॑ त॒न्वाऽऊ॒नं तन्म॒ऽआपृ॑ण॥१७॥

    स्वर सहित पद पाठ

    त॒नू॒पा इति॑ तनू॒ऽपाः। अ॒ग्ने॒। अ॒सि॒। त॒न्व᳖म्। मे॒। पा॒हि॒। आ॒यु॒र्दा इत्यायुः॒दाः। अ॒ग्ने॒। अ॒सि॒। आयुः॑। मे॒। दे॒हि॒। व॒र्च्चो॒दा इति॑ वर्च्चः॒ऽदाः। अ॒ग्ने॒। अ॒सि॒। वर्च्चः॑। मे॒। दे॒हि॒। अग्ने॑। यत्। मे॒। त॒न्वाः᳖ ऊ॒नम्। तत्। मे॒। आ। पृ॒ण॒ ॥१७॥


    स्वर रहित मन्त्र

    तनूपाऽअग्नेसि तन्वम्मे पाह्यायुर्दा अग्ने स्यायुर्मे देहि वर्चादाऽअग्ने सि वर्चा मे देहि । अग्ने यन्मे तन्वाऽऊनन्तन्मे आ पृण ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    तनूपा इति तनूऽपाः। अग्ने। असि। तन्वम्। मे। पाहि। आयुर्दा इत्यायुःदाः। अग्ने। असि। आयुः। मे। देहि। वर्च्चोदा इति वर्च्चःऽदाः। अग्ने। असि। वर्च्चः। मे। देहि। अग्ने। यत्। मे। तन्वाः ऊनम्। तत्। मे। आ। पृण॥१७॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 3; मन्त्र » 17
    Acknowledgment

    पदार्थ -

    ‘अवत्सार’ प्रभु से प्रार्थना करता है— १. हे ( अग्ने ) = हमारी उन्नति के साधक प्रभो! ( तनूपा असि ) = आप हमारे शरीरों के रक्षक हो, अतः ( मे ) = मेरे ( तन्वम् ) = शरीर को ( पाहि ) = सुरक्षित कीजिए। आपके दिये गये वेदज्ञान से मैं अपने शरीर को रोगों से बचा सकूँगा। 

    २. ( आयुर्दा असि ) = आप दीर्घजीवन देनेवाले हैं। ( अग्ने ) = हे अग्रेणी प्रभो! ( मे ) = मुझे ( आयुः ) = दीर्घजीवन ( देहि ) = दीजिए। आपका यह वेदज्ञान मुझे उस मार्ग पर ले-चले जिससे मैं दीर्घकाल तक जीनेवाला बनूँ। 

    ३. हे ( अग्ने ) = अग्रगति के साधक प्रभो! ( वर्चोदा असि ) = आप वर्चस् के देनेवाले हैं, ( मे ) = मुझे ( वर्चः ) = वर्चस् ( देहि ) = दीजिए। इस नीरोग दीर्घजीवन में मैं ब्रह्मवर्चस् को प्राप्त करके आपके समीप पहुँचनेवाला बनूँ। 

    ४. हे ( अग्ने ) = मुझे आगे और आगे ले-चलनेवाले प्रभो! ( यत् ) = जो भी ( मे ) = मेरे ( तन्वा ऊनम् ) = शरीर की न्यूनता है ( मे ) = मेरी ( तत् ) = उस न्यूनता को ( आपृण ) = दूर कर दीजिए [ समन्तात् प्रपूरण—द० ]।

    भावार्थ -

    भावार्थ — हम अपनी वीर्यशक्ति के द्वारा शरीर की सब न्यूनताओं को दूर करनेवाले हों। सब कमियों को दूर करके प्रभु को प्राप्त करने में क्षम हों।

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top