यजुर्वेद - अध्याय 11/ मन्त्र 16
ऋषिः - शुनःशेप ऋषिः
देवता - अग्निर्देवता
छन्दः - भुरिक्पङ्क्तिः
स्वरः - पञ्चमः
0
पृ॒थि॒व्याः स॒धस्था॑द॒ग्निं पु॑री॒ष्यमङ्गिर॒स्वदाभ॑रा॒ग्निं पु॑री॒ष्यमङ्गिर॒स्वदच्छे॑मो॒ऽग्निं पु॑री॒ष्यमङ्गिर॒स्वद्भ॑रिष्यामः॥१६॥
स्वर सहित पद पाठपृ॒थि॒व्याः। स॒धस्था॒दिति॑ स॒धऽस्था॑त्। अ॒ग्निम्। पु॒री॒ष्य᳖म्। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत्। आ। भ॒र॒। अ॒ग्निम्। पु॒री॒ष्य᳖म्। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत्। अच्छ॑। इ॒मः॒। अ॒ग्निम्। पु॒री॒ष्य᳖म्। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत्। भ॒रि॒ष्या॒मः॒ ॥१६ ॥
स्वर रहित मन्त्र
पृथिव्याः सधस्थादग्निम्पुरीष्यमङ्गिरस्वदाभराग्निम्पुरीष्यमङ्गिरस्वदच्छेमोग्निम्पुरीष्यमङ्गिरस्वद्भरिष्यामः ॥
स्वर रहित पद पाठ
पृथिव्याः। सधस्थादिति सधऽस्थात्। अग्निम्। पुरीष्यम्। अङ्गिरस्वत्। आ। भर। अग्निम्। पुरीष्यम्। अङ्गिरस्वत्। अच्छ। इमः। अग्निम्। पुरीष्यम्। अङ्गिरस्वत्। भरिष्यामः॥१६॥
विषय - तेजस्वी समृद्ध नेता का वर्णन।
भावार्थ -
हे विद्वान् पुरुष ! तू ( पृथिव्याः ) पृथिवी के ( सघस्थात् ) उस एक स्थान से ही जहां प्रजा बसी हैं ( पुरीष्यम् ) समस्त प्रजाओं को पालन करने में समर्थ, ( अङ्गिरस्वत् ) अग्नि या सूर्य के समान तेजस्वी, ( अग्निम् ) अग्रणी नेता पुरुष को ( आभर ) प्राप्त कर । हम लोग भी ( पुरीष्यम्) पालन करने में समर्थ, समृद्ध ( अङ्गिरस्वत् ) सूर्य या विद्युत् के समान तेजस्वी, ( अग्निम् ) अग्नि के समान शत्रुसंतापक नेता को ( अच्छेम् ) प्राप्त हों । ( पुरीष्यम् अङ्गिरस्वद् भरिष्यामः ) उक्त प्रकार समृद्ध,तेजस्वी नेता को हम भी धारण करेंगे और हम उसको प्राप्त करेंगे, उसका पालन पोषण करेंगे। शत० ६ । ३।२।८-६।३ । ३ ।४ ॥ पृथिवी के जिस स्थान की प्रजा हो ( सधस्थ ) उसी स्थान का उनका शासक नेता होना चाहिये । वे उसको स्वयं चुनें और स्वयं उसको स्थापित करें |
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -
प्रजापतिः साध्वा वा ऋषयः । अग्निर्देवता । निचृदार्षी त्रिष्टुप् । धैवतः स्वरः ॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal