यजुर्वेद - अध्याय 17/ मन्त्र 75
ऋषिः - गृत्समद ऋषिः
देवता - अग्निर्देवता
छन्दः - आर्षी त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
1
वि॒धेम॑ ते पर॒मे जन्म॑न्नग्ने वि॒धेम॒ स्तोमै॒रव॑रे स॒धस्थे॑। यस्मा॒द् योने॑रु॒दारि॑था॒ यजे॒ तं प्र त्वे ह॒वीषि॑ जुहुरे॒ समि॑द्धे॥७५॥
स्वर सहित पद पाठवि॒धेम॑। ते॒। प॒र॒मे। जन्म॑न्। अ॒ग्ने॒। वि॒धेम॑। स्तोमैः॑। अव॑रे। स॒धस्थ॒ इति॑ स॒धऽस्थे॑। यस्मा॑त्। योनेः॑। उ॒दारि॒थेत्यु॒त्ऽआरि॑थ। यजे॑। तम्। प्र। त्व इति॒ त्वे। ह॒वीषि॑। जु॒हु॒रे॒। समि॑द्ध॒ इति॒ सम्ऽइ॑द्धे ॥७५ ॥
स्वर रहित मन्त्र
विधेम ते परमे जन्मन्नग्ने विधेम स्तोमैरवरे सधस्थे । यस्माद्योनेरुदारिथा यजे तम्प्र त्वे हवीँषि जुहुरे समिद्धे ॥
स्वर रहित पद पाठ
विधेम। ते। परमे। जन्मन्। अग्ने। विधेम। स्तोमैः। अवरे। सधस्थ इति सधऽस्थे। यस्मात्। योनेः। उदारिथेत्युत्ऽआरिथ। यजे। तम्। प्र। त्व इति त्वे। हवीषि। जुहुरे। समिद्ध इति सम्ऽइद्धे॥७५॥
विषय - सभा का कार्य सञ्चालन । पक्षान्तर में इश्वरोपासना ।
भावार्थ -
हे ( अग्ने ) अपने तेज से दुष्टों का दहन करने हारे राजन्! हम ( परमे जन्मनि ) सर्वोत्कृष्ट पद पर स्थापित करके ( ते ) तेरा ( विधेम ) विशेष सत्कार करें। और ( अवरे सधस्थे ) उससे उतर कर 'सधस्थ अर्थात् सब विद्वान् सभासदों के एकत्र होने के सभा-भवन में भी ( स्तोमैः ) स्तुति वचनों या अधिकार पदों से ( विधेम ) तेरा आदर सत्कार करें । तू ( यस्मात् योने: ) जिस स्थान से भी ( उत् आरिथाः ) उन्नत पद को प्राप्त हो ( तम् यजे ) उसको भी मैं तुझे प्रदान करूं। ( समिद्धे ) प्रदीप्त अग्नि में जिस प्रकार ( हवींषि जुहुरे ) नाना हवियों को आहुति करते हैं उसी प्रकार हम लोग ( त्वे ) तुझपर ( हवींषि ) आदान योग्य, ग्रहण करने और स्वीकार करने योग्य यथार्थ वचनों को प्रदान करें । शत० ९ । २ । ३ । ३९ ॥
योगी के पक्ष में- हे योगिन् ! परम जन्म अर्थात् योग द्वारा प्राप्त उत्कृष्ट पद में स्थित तेरी हम सेवा करें। जिस मूल आश्रय से तू उन्नति को प्राप्त है। ( तम् यजै ) उस परमेश्वर की हम भी उपासना करें। प्रदीप्त अग्नि के समान तुम्हें हम श्रेष्ठ अन्न प्रदान करें ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - गृत्समद ऋषि: । त्रिस्थानोऽग्निर्देवता | आर्षी त्रिष्टुप् । धैवतः ॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal