English
ऋग्वेद - मण्डल 1/ सूक्त 33/ मन्त्र 4
ऋषिः - हिरण्यस्तूप आङ्गिरसः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
वधी॒र्हि दस्युं॑ ध॒निनं॑ घ॒नेनँ॒ एक॒श्चर॑न्नुपशा॒केभि॑रिन्द्र । धनो॒रधि॑ विषु॒णक्ते व्या॑य॒न्नय॑ज्वानः सन॒काः प्रेति॑मीयुः ॥
स्वर सहित पद पाठवधीः॑ । हि । दस्यु॑म् । ध॒निन॑म् । घ॒नेन॑ । एकः॑ । चर॑न् । उ॒प॒ऽशा॒केभिः॑ । इ॒न्द्र॒ । धनोः॑ । अधि॑ । वि॒षु॒णक् । ते॒ । वि । आ॒य॒न् । अय॑ज्वानः । स॒न॒काः । प्रऽइ॑तिम् । ई॒युः॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
वधीर्हि दस्युं धनिनं घनेनँ एकश्चरन्नुपशाकेभिरिन्द्र । धनोरधि विषुणक्ते व्यायन्नयज्वानः सनकाः प्रेतिमीयुः ॥
स्वर रहित पद पाठवधीः । हि । दस्युम् । धनिनम् । घनेन । एकः । चरन् । उपशाकेभिः । इन्द्र । धनोः । अधि । विषुणक् । ते । वि । आयन् । अयज्वानः । सनकाः । प्रइतिम् । ईयुः॥
ऋग्वेद - मण्डल » 1; सूक्त » 33; मन्त्र » 4
अष्टक » 1; अध्याय » 3; वर्ग » 1; मन्त्र » 4
अष्टक » 1; अध्याय » 3; वर्ग » 1; मन्त्र » 4
विषय - वीर योद्धा का शत्रु विजय, सेनापति ।
भावार्थ -
हे ( इन्द्र ) ऐश्वर्यवन् ! शत्रु के विनाश करने हारे ! सूर्य के समान तेजस्विन् ! ( उपशाकेभिः ) शक्तिशाली सहायकों सहित ( एकः ) अकेला ( चरन् ) विचरता हुआ भी तू ( घनेन ) आघातकारी, कठिन शस्त्र से ( दस्युम् ) अन्यों को नाश करने वाले चोर डाकू के समान पीड़ाकारी ( धनिनम् ) धनैश्वर्य युक्त मदमत्त पुरुष को भी (हि) अवश्य ( वधीः ) विनाश कर । और तू ( विषुणक ) प्रजा में अधर्म से घुस कर रहने वाले पुरुषों का विनाशक होकर (ते) तेरे ( धनोः अधिः ) धनुष के ऊपर ( अयज्वानः ) अयज्ञशील, अधार्मिक, परस्पर संगति न करने वाले, परस्पर द्रोही अथवा राजा को कर न देने वाले, (सनकाः) दूसरों के माल स्वयं चबाने वाले, क्षुद्र भोगी पुरुष, स्वल्प ऐश्वर्य वाले, अल्पधनी, दरिद्र ( वि आयन् ) विविध रूप से भी आक्रमण करें तो वे क्षुद्रभोगी ( प्रेतिम् ) मरण को ( ईयुः ) प्राप्त हों ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - हिरण्यस्तूप आङ्गिरस ऋषिः ॥ इन्द्रो देवता ॥ शेषाः त्रिष्टुभः । १४, १५ भुरिक् पंक्तिः । पञ्चदशर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें