ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 105/ मन्त्र 5
ऋषिः - कौत्सः सुमित्रो दुर्मित्रो वा
देवता - इन्द्र:
छन्दः - विराडुष्निक्
स्वरः - ऋषभः
अधि॒ यस्त॒स्थौ केश॑वन्ता॒ व्यच॑स्वन्ता॒ न पु॒ष्ट्यै । व॒नोति॒ शिप्रा॑भ्यां शि॒प्रिणी॑वान् ॥
स्वर सहित पद पाठअधि॑ । यः । त॒स्थौ । केष॑ऽवन्ता । व्यच॑स्वन्ता । न । पु॒ष्ट्यै । व॒नोति॑ । शिप्रा॑भ्याम् । शि॒प्रिणी॑ऽवान् ॥
स्वर रहित मन्त्र
अधि यस्तस्थौ केशवन्ता व्यचस्वन्ता न पुष्ट्यै । वनोति शिप्राभ्यां शिप्रिणीवान् ॥
स्वर रहित पद पाठअधि । यः । तस्थौ । केषऽवन्ता । व्यचस्वन्ता । न । पुष्ट्यै । वनोति । शिप्राभ्याम् । शिप्रिणीऽवान् ॥ १०.१०५.५
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 105; मन्त्र » 5
अष्टक » 8; अध्याय » 5; वर्ग » 26; मन्त्र » 5
अष्टक » 8; अध्याय » 5; वर्ग » 26; मन्त्र » 5
विषय - विद्वानों और स्तोताओं के कर्त्तव्य।
भावार्थ -
(यः) जो (केशवन्तौ) रश्मियुक्त (व्यचस्वन्ता) दूर दूर तक विविध दिशाओं में फैलने वाले प्रकाशों से युक्त सूर्य चन्द्र वायु वा मेघ दोनों पर (पुष्टयै) जगत् के पोषण के लिये (अधि तस्थौ) सूर्य के तुल्य उन पर अध्यक्ष रूप से विराजता है, वह (शिप्रिणीवान्) बलवती सेना के तुल्य शक्ति का स्वामी होकर (शिप्राभ्याम्) जबड़ों के तुल्य सूर्य और पृथिवी दोनों से (वनोति) जीवों को नाना ऐश्वर्य, सुखादि प्रदान करता है। इति षडविंशो वर्गः॥
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋषिः कौत्सः सुमित्रो दुर्मित्रो* वा॥ इन्द्रो देवता॥ छन्दः- १ पिपीलिकामध्या उष्णिक्। ३ भुरिगुष्णिक्। ४, १० निचृदुष्णिक्। ५, ६, ८, ९ विराडुष्णिक्। २ आर्ची स्वराडनुष्टुप्। ७ विराडनुष्टुप्। ११ त्रिष्टुप्॥ *नाम्ना दुर्मित्रो गुणतः सुमित्रो यद्वा नाम्ना सुमित्रो गुणतो दुर्मित्रः स ऋषिरिति सायणः।
इस भाष्य को एडिट करें