ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 67/ मन्त्र 11
स॒त्यामा॒शिषं॑ कृणुता वयो॒धै की॒रिं चि॒द्ध्यव॑थ॒ स्वेभि॒रेवै॑: । प॒श्चा मृधो॒ अप॑ भवन्तु॒ विश्वा॒स्तद्रो॑दसी शृणुतं विश्वमि॒न्वे ॥
स्वर सहित पद पाठस॒त्याम् । आ॒ऽशिष॑म् । कृ॒णु॒त॒ । व॒यः॒ऽधै । की॒रिम् । चि॒त् । हि । अव॑थ । स्वेभिः॑ । एवैः॑ । प॒श्चा । मृधः॑ । अप॑ । भ॒व॒न्तु॒ । विश्वाः॑ । तत् । रो॒द॒सी॒ इति॑ । शृ॒णु॒त॒म् । वि॒श्व॒मि॒न्वे इति॑ वि॒श्व॒म्ऽइ॒न्वे ॥
स्वर रहित मन्त्र
सत्यामाशिषं कृणुता वयोधै कीरिं चिद्ध्यवथ स्वेभिरेवै: । पश्चा मृधो अप भवन्तु विश्वास्तद्रोदसी शृणुतं विश्वमिन्वे ॥
स्वर रहित पद पाठसत्याम् । आऽशिषम् । कृणुत । वयःऽधै । कीरिम् । चित् । हि । अवथ । स्वेभिः । एवैः । पश्चा । मृधः । अप । भवन्तु । विश्वाः । तत् । रोदसी इति । शृणुतम् । विश्वमिन्वे इति विश्वम्ऽइन्वे ॥ १०.६७.११
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 67; मन्त्र » 11
अष्टक » 8; अध्याय » 2; वर्ग » 16; मन्त्र » 5
अष्टक » 8; अध्याय » 2; वर्ग » 16; मन्त्र » 5
विषय - विद्वान् पुरुषों के कर्त्तव्य।
भावार्थ -
हे विद्वान् पुरुषो ! आप लोग (वयोधै) दीर्घ जीवन, ज्ञान और बल को धारण करने के लिये (सत्याम् आशिषं) सत्य २ आशीष् आशीर्वाद और सत्य आशा को सफल करो। और (स्वेभिः एवैः) अपने २ ज्ञानों और उद्योगों से (कीरिम् चित्) उपदेष्टा, ज्ञानप्रद वा प्रार्थी पुरुष की (अवथ) रक्षा करो, उससे स्नेह करो। और (मृधः) हिंसक, दुःखदायी सब आपत्तियें (पश्चा) पीछे रह जावें और (विश्वाः) समस्त (अप भवन्तु) हम से दूर, पृथक हों। हे (विश्वमिन्वे) सबको प्रसन्न एवं पुष्ट करने वाले स्त्री पुरुषो वा राजा प्रजा वर्गो ! हे (रोदसी) रुद्र दुष्टों के रुलाने वाले वा रोग दूर करने वाले वा उपदेष्टा, सेनापति, वैद्य, गुरु आदि उसकी आज्ञा की पालक सेना, विद्या वा शक्ति के तुल्य जनो ! आप (शृणुतम्) सुनो और तदनुसार कर्त्तव्य पालन करो।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अयास्य आंगिरस ऋषिः॥ बृहस्पतिर्देवता॥ छन्दः– १ विराट् त्रिष्टुप्। २–७, ११ निचृत् त्रिष्टुप्। ८–१०,१२ त्रिष्टुप्॥ द्वादशर्चं सूक्तम्।
इस भाष्य को एडिट करें