English
ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 44/ मन्त्र 14
ऋषिः - अवत्सारः काश्यप अन्ये च दृष्टलिङ्गाः
देवता - विश्वेदेवा:
छन्दः - जगती
स्वरः - निषादः
यो जा॒गार॒ तमृचः॑ कामयन्ते॒ यो जा॒गार॒ तमु॒ सामा॑नि यन्ति। यो जा॒गार॒ तम॒यं सोम॑ आह॒ तवा॒हम॑स्मि स॒ख्ये न्यो॑काः ॥१४॥
स्वर सहित पद पाठयः । जा॒गार॑ । तम् । ऋचः॑ । का॒म॒य॒न्ते॒ । यः । जा॒गार॑ । तम् । ऊँ॒ इति॑ । सामा॑नि । य॒न्ति॒ । यः । जा॒गार॑ । तम् । अ॒यम् । सोमः॑ । आ॒ह॒ । तव॑ । अ॒हम् । अ॒स्मि॒ । स॒ख्ये । निऽओ॑काः ॥
स्वर रहित मन्त्र
यो जागार तमृचः कामयन्ते यो जागार तमु सामानि यन्ति। यो जागार तमयं सोम आह तवाहमस्मि सख्ये न्योकाः ॥१४॥
स्वर रहित पद पाठयः। जागार। तम्। ऋचः। कामयन्ते। यः। जागार। तम्। ऊँ इति। सामानि। यन्ति। यः। जागार। तम्। अयम्। सोमः। आह। तव। अहम्। अस्मि। सख्ये। निऽओकाः ॥१४॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 44; मन्त्र » 14
अष्टक » 4; अध्याय » 2; वर्ग » 25; मन्त्र » 4
अष्टक » 4; अध्याय » 2; वर्ग » 25; मन्त्र » 4
विषय - सावधान का महत्व, उसकी मैत्री ।
भावार्थ -
भा०- (यः) जो ( जागार ) जागता रहता है (तम् ऋचः कामयन्ते ) ऋग्वेद के मन्त्रगण वा उत्तम स्तुति अर्चना सत्कार आदि भी उसको ही चाहते हैं । ( यः जागार ) जो जो अविद्या निद्रा से जाग जाता है (तम् उ ) उसको ही ( सामामि ) सामवेद के नाना गायन भेद, वा सबके समान व्यवहार ( यन्ति ) प्राप्त होते हैं । ( यः जागार ) जो जागा रहता है, जो सावधान रहता है ( तम् ) उसको ही ( अयं सोमः ) यह सोम, ओषधिगण और ऐश्वर्य पुत्रवत् प्रजागण ( आह ) कहता है कि ( अहम् ) मैं ( तव सख्ये ) तेरे मित्र भाव में ही (नि-ओकाः अस्मि ) अपना निश्चित निवास बना कर रहता हूं ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अवत्सारः काश्यप अन्थे च सदापृणबाहुवृक्तादयो दृष्टलिंगा ऋषयः ॥ विश्वदेवा देवताः ॥ छन्दः–१, १३ विराड्जगती । २, ३, ४, ५, ६ निचृज्जगती । ८, ६, १२ जगती । ७ भुरिक् त्रिष्टुप् । १०, ११ स्वराट् त्रिष्टुप् । १४ विराट् त्रिष्टुप् । १५ त्रिष्टुप् ॥ पञ्चदशर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें