ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 39/ मन्त्र 1
ऊ॒र्ध्वो अ॒ग्निः सु॑म॒तिं वस्वो॑ अश्रेत्प्रती॒ची जू॒र्णिर्दे॒वता॑तिमेति। भे॒जाते॒ अद्री॑ र॒थ्ये॑व॒ पन्था॑मृ॒तं होता॑ न इषि॒तो य॑जाति ॥१॥
स्वर सहित पद पाठऊ॒र्ध्वः । अ॒ग्निः । सु॒ऽम॒तिम् । वस्वः॑ । अ॒श्रे॒त् । प्र॒ती॒ची । जू॒र्णिः । दे॒वऽता॑तिम् । ए॒ति॒ । भे॒जाते॑ । अद्री॒ इति॑ । र॒थ्या॑ऽइव । पन्था॑म् । ऋ॒तम् । होता॑ । नः॒ । इ॒षि॒तः । य॒जा॒ति॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
ऊर्ध्वो अग्निः सुमतिं वस्वो अश्रेत्प्रतीची जूर्णिर्देवतातिमेति। भेजाते अद्री रथ्येव पन्थामृतं होता न इषितो यजाति ॥१॥
स्वर रहित पद पाठऊर्ध्वः। अग्निः। सुऽमतिम्। वस्वः। अश्रेत्। प्रतीची। जूर्णिः। देवऽतातिम्। एति। भेजाते। अद्री इति। रथ्याऽइव। पन्थाम्। ऋतम्। होता। नः। इषितः। यजाति ॥१॥
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 39; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 4; वर्ग » 6; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 4; वर्ग » 6; मन्त्र » 1
विषय - उत्तम मार्गगामी तेजस्वी की अग्नि से तुलना । उसके कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
(ऊर्ध्वः) ऊर्ध्व अर्थात् उदात्त मार्ग से जाने वाला ( अग्निः ) अनि के समान तेजस्वी ज्ञानी पुरुष ( वस्वः ) अधीन बसाने वाले आचार्य वा प्रभु की ( सुमतिम् ) शुभमति, ज्ञान का ( अश्रेत् ) सेवन करे । (प्रतीची) प्रत्यक्ष में प्राप्त (जूर्णि:) वृद्धावस्था ( देवतातिम् ) समस्त मनुष्यों के हितकारी कार्य में (एति) लगे । ( अद्री ) अनिन्दित, स्त्री पुरुष ( रथ्या इव ) रथ में जुड़े अश्वों के समान ( ऋतम् ) सत्यमय सन्मार्ग का ( भेजाते ) सेवन करें । ( इषितः ) इच्छावान् पुरुष ( होता न ) दाता वा गृहीत के समान ( यजाति ) दान तथा सत्संग करे, धन दे और ज्ञान ले ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वसिष्ठ ऋषिः॥ विश्वेदेवा देवताः॥ छन्दः—१, २, ५, ७ निचृत्त्रिष्टुप् । ३ स्वराट् त्रिष्टुप्। ४, ६ विराट् त्रिष्टुप् ।। सप्तर्चं सूक्तम ॥
इस भाष्य को एडिट करें