ऋग्वेद - मण्डल 9/ सूक्त 19/ मन्त्र 3
ऋषिः - असितः काश्यपो देवलो वा
देवता - पवमानः सोमः
छन्दः - गायत्री
स्वरः - षड्जः
वृषा॑ पुना॒न आ॒युषु॑ स्त॒नय॒न्नधि॑ ब॒र्हिषि॑ । हरि॒: सन्योनि॒मास॑दत् ॥
स्वर सहित पद पाठवृषा॑ । पु॒ना॒नः । आ॒युषु॑ । स्त॒नय॑न् । अधि॑ । ब॒र्हिषि॑ । हरिः॑ । सन् । योनि॑म् । आ । अ॒स॒द॒त् ॥
स्वर रहित मन्त्र
वृषा पुनान आयुषु स्तनयन्नधि बर्हिषि । हरि: सन्योनिमासदत् ॥
स्वर रहित पद पाठवृषा । पुनानः । आयुषु । स्तनयन् । अधि । बर्हिषि । हरिः । सन् । योनिम् । आ । असदत् ॥ ९.१९.३
ऋग्वेद - मण्डल » 9; सूक्त » 19; मन्त्र » 3
अष्टक » 6; अध्याय » 8; वर्ग » 9; मन्त्र » 3
अष्टक » 6; अध्याय » 8; वर्ग » 9; मन्त्र » 3
विषय - प्रकृति का स्वामी प्रभु, सर्वोपदेष्टा प्रभु।
भावार्थ -
(वृषा) वह जगत् में सुखों का वर्षक एवं जगत् का प्रबन्धक, महान्, (हरिः) सब दुःखों का हर्ता प्रभु (पुनानः) सब को पवित्र करता हुआ (बर्हिषि अधि) समस्त जगत् पर (आयुषु) मनुष्यों में (स्तनयन्) बरसते मेघ के समान गर्जनावत् ज्ञानोपदेश करता हुआ और (स्तनयन्) मातृवत् सब को बालकवत् स्तन्य सदृश अन्न देकर पालता हुआ (योनिम्) जगत् के मूलकारण प्रकृति और गृहवत् विश्व पर (आ सदत्) अध्यक्षवत् विराजता है।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - आसतः काश्यपो देवलो वा ऋषिः। पवमानः सोमो देवता ॥ छन्द:- १ विराड् गायत्री। २, ५, ७ निचृद् गायत्री। ३, ४ गायत्री। ६ भुरिग्गायत्री॥
इस भाष्य को एडिट करें