ऋग्वेद - मण्डल 4/ सूक्त 44/ मन्त्र 2
ऋषिः - पुरुमीळहाजमीळहौ सौहोत्रौ
देवता - अश्विनौ
छन्दः - त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
यु॒वं श्रिय॑मश्विना दे॒वता॒ तां दिवो॑ नपाता वनथः॒ शची॑भिः। यु॒वोर्वपु॑र॒भि पृक्षः॑ सचन्ते॒ वह॑न्ति॒ यत्क॑कु॒हासो॒ रथे॑ वाम् ॥२॥
स्वर सहित पद पाठयु॒वम् । श्रिय॑म् । अ॒श्वि॒ना॒ । दे॒वता॑ । तान् । दिवः॑ । न॒पा॒ता॒ । व॒न॒थः॒ । शची॑भिः । यु॒वोः । वपुः॑ । अ॒भि । पृक्षः॑ । स॒च॒न्ते॒ । वह॑न्ति । यत् । क॒कु॒हासः॑ । रथे॑ । वा॒म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
युवं श्रियमश्विना देवता तां दिवो नपाता वनथः शचीभिः। युवोर्वपुरभि पृक्षः सचन्ते वहन्ति यत्ककुहासो रथे वाम् ॥२॥
स्वर रहित पद पाठयुवम्। श्रियम्। अश्विना। देवता। ताम्। दिवः। नपाता। वनथः। शचीभिः। युवोः। वपुः। अभि। पृक्षः। सचन्ते। वहन्ति। यत्। ककुहासः। रथे। वाम् ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 4; सूक्त » 44; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 7; वर्ग » 20; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 7; वर्ग » 20; मन्त्र » 2
विषय - जितेन्द्रिय स्त्री पुरुष के कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
हे (दिवः नपाता) परस्पर की कामना से एक दूसरे को बांधने वालो ! वा हे ज्ञान और परस्पर कामना को न गिरने देने वाले सदाप्रिय स्त्री पुरुषो, दम्पति जनो ! हे (अश्विना) अश्ववत् इन्द्रियों के स्वामी, जितेन्द्रिय ! स्त्री पुरुषो ! तुम दोनों (देवता) दिव्य गुणों से युक्त, लेन देन, परस्पर इच्छा पूर्ति आदि कार्यों में कुशल होकर (शचीभिः) अपनी शक्तियों से (तां) उस (श्रियम्) लक्ष्मी को (वनथः) प्राप्त करो और (यत्) जब (ककुहासः) उत्तम अश्व (रथे) रथ में लगाकर (वां वहन्ति) तुम दोनों को वहन करते हैं वा उत्तम श्रेष्ठ जन वा सर्वं दिशावासी जन तुमको (रथे) रमणीय कार्य में धारण करें तब (पृक्षः) अन्नादि से तुल्य आपस के उत्तम सम्पर्क, सम्बन्ध, स्नेह आदि (युवोः) तुम दोनों के (वपुः) शरीरों को (सचन्ते) सुखकर हों ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - पुरुमीळ्हाजमीळहौ सौहोत्रावृषी। अश्विनौ देवते । छन्द:- १, ३, ६, ७ निचृत् त्रिष्टुप् । २ त्रिष्टुप् । ५ विराट् त्रिष्टुप् । भुरिक् पंक्तिः ॥ सप्तर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें