पदार्थः -
(पुरु चित्-तिरः-अर्णवम्-जगन्वान्) पुरूणां बहूनाम् ‘सुपां सुपो भवन्तीति’ षष्ठीबहुवचने प्रथमाद्विवचनं पदपाठाग्रहेण षष्ठीबहुवचनप्रत्ययस्य लुक्। चित्-चेतयिता। सूर्यस्तिरस्तीर्णं सुविस्तृतमर्णवम्, अर्णवः समुद्रस्तमन्तरिक्षम् “समुद्र-इत्यन्तरिक्षनामसु पठितम् [निघ० १।३] तथा-अर्णः-जलं तद्वन्तमाकाशं जगन्वान् प्राप्तवान् अन्तरिक्षे स्थित इत्यर्थः। तदा किं जातमित्युच्यते (चित्) हे चेतनशील ! अन्यान् चेतयितो दिवस ! (सखायं सख्या) अहं यमी रात्रिस्त्वां सखायं पूर्वतः सखीभूतं पतिमित्यर्थः, सख्या-सख्याय मित्रत्वाय, सख्यशब्दात् ‘ङे’ स्थाने आकारादेशः “सुपां सुलुक्”-[अष्टा० ७।१।३९]  इत्यनेन। (आ-ववृत्याम्-उ) अतिशयेनावर्तयाम्येव-सुतरामाह्वयामि हि। आङ्पूर्वकवृतुधातोर्लिङि रूपं लडर्थे शपश्श्लुश्च “बहुलं छन्दसि” [अष्टा० २।१।७६] सूत्रेण, व्यत्ययेन परस्मैपदं च (अधिक्षमि) पृथिव्या अधोभागे पृथिव्यधिकृता। कुतः ? यदहमत्र पृथिव्या अधो भागेऽस्मि तस्मान्मत्समीपमागच्छेत्यर्थः (प्रतरम्) प्रकृष्टं तरन्ति जना दुःखमनेनेति प्रतरं योग्यसन्तानं पितृ-णस्योन्नायकं (दीध्यानः) ध्यायन्-लक्षयनिति यावत् (वेधाः) मेधावी (पितुः-नपातम्) जनकस्य नप्तारं स्वकीयपुत्रमित्यर्थः (आदधीत) गर्भाधानरीत्या मयि स्थापयेति गर्भाधानस्य प्रस्तावः ॥१॥