Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 14
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 14/ मन्त्र 12
    ऋषिः - विश्वकर्मर्षिः देवता - वायुर्देवता छन्दः - भुरिग्विकृतिः स्वरः - मध्यमः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    2

    वि॒श्वक॑र्मा त्वा सादयत्व॒न्तरि॑क्षस्य पृ॒ष्ठे व्यच॑स्वतीं॒ प्रथ॑स्वतीम॒न्तरि॑क्षं यच्छा॒न्तरि॑क्षं दृꣳहा॒न्तरि॑क्षं॒ मा हि॑ꣳसीः। विश्व॑स्मै प्रा॒णाया॑ऽपा॒नाय॑ व्या॒नायो॑दा॒नाय॑ प्रति॒ष्ठायै॑ च॒रित्राय॑। वा॒युष्ट्वा॒भिपा॑तु म॒ह्या स्व॒स्त्या छ॒र्दिषा॒ शन्त॑मेन॒ तया॑ दे॒वत॑याङ्गिर॒स्वद् ध्रु॒वा सी॑द॥१२॥

    स्वर सहित पद पाठ

    वि॒श्वक॒र्मेति॑ वि॒श्वऽक॑र्मा। त्वा॒। सा॒द॒य॒तु॒। अ॒न्तरि॑क्षस्य। पृ॒ष्ठे। व्यच॑स्वती॒मिति॒ व्यचः॑ऽवतीम्। प्रथ॑स्वतीम्। अ॒न्तरि॑क्षम्। य॒च्छ॒। अ॒न्तरि॑क्षम्। दृ॒ꣳह॒। अ॒न्तरि॑क्षम्। मा। हि॒ꣳसीः॒। विश्व॑स्मै। प्रा॒णाय॑। अ॒पा॒नाय॑। व्या॒नाय॑। उ॒दा॒नाय॑। प्रति॒ष्ठायै॑। च॒रित्रा॑य। वा॒युः। त्वा॒। अ॒भि। पा॒तु। म॒ह्या। स्व॒स्त्या। छ॒र्दिषा॑। शन्त॑मेन। तया॑। दे॒वत॑या। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत्। ध्रु॒वा। सी॒द॒ ॥१२ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    विश्वकर्मा त्वा सादयत्वन्तरिक्षस्य पृष्ठे व्यचस्वतीम्प्रथस्वतीमन्तरिक्षँयच्छान्तरिक्षन्दृँहान्तरिक्षम्मा हिँसीः । विश्वस्मै प्राणायापानाय व्यानायोदानाय प्रतिष्ठायै चरित्राय । वायुष्ट्वाभिपातु मह्या स्वस्त्या च्छर्दिषा शन्तमेन तया देवतयाङ्गिरस्वद्धरुवा सीद ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    विश्वकर्मेति विश्वऽकर्मा। त्वा। सादयतु। अन्तरिक्षस्य। पृष्ठे। व्यचस्वतीमिति व्यचःऽवतीम्। प्रथस्वतीम्। अन्तरिक्षम्। यच्छ। अन्तरिक्षम्। दृꣳह। अन्तरिक्षम्। मा। हिꣳसीः। विश्वस्मै। प्राणाय। अपानाय। व्यानाय। उदानाय। प्रतिष्ठायै। चरित्राय। वायुः। त्वा। अभि। पातु। मह्या। स्वस्त्या। छर्दिषा। शन्तमेन। तया। देवतया। अङ्गिरस्वत्। ध्रुवा। सीद॥१२॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 14; मन्त्र » 12
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ -(विद्वानाचा एका स्त्रीला की जी एका पतिची पत्नी आहे, तिला उपदेश) हे स्त्री, (विश्वकर्मा) समस्त शुभ कर्म करणारा कर्मकुशल तुझा पती तुला (शुभकर्मासाठी नियुक्त करो) कारण तू (व्यवस्वतीम्) ज्ञानवती असून सत्कारयोग्य आहेस आणि (प्रथस्वतीम्) उत्तम विद्यावती आहेस. (अशा तुला तुझा पती) (अन्तरिक्षस्य) प्रकाशाच्या (उन्नतीच्या) (पृष्ठे) भागात (त्या दिशेकडे) (सादयु तु) नियुक्त करो (नेवो) हे गृहिणी, तू (प्राणाय) (अपानाय) (व्यानाय) (उदानाय) प्राण, अपान, व्यान, उदान या (विश्वस्मै) सर्व वायूंकरिता (त्यांच्या नियमित गती कार्याकरिता) यत्न करीत जा तसेच (प्रतिष्ठायै) (आपल्या आणि घराच्या (प्रतिष्ठेकरिता आणि (चरित्राय) उत्तम आचरणाकरिता (अन्तरिक्षम्) (यत्न कर) आणि (सत्कारप्रसंगी देण्यात येणार्‍या) जल आदी पदार्थ (घरच्यांना आणि पाहुण्यांना (यच्छ) देत जा. (अन्तरिक्षम्) (अन्तरिक्ष या शब्दाचा जल अर्थदेखील निघंटु 1/12) शुद्ध सुसंस्कारित जलाने तयार केलेले अन्न आणि संपत्ती (दृंह) वाढव. (अन्तरिक्षम्) आकाशस्थ सर्व मधुर आणि रोगनाशक पदार्थ (पुष्प, फळे, शाखा आदी) (माहिंसी) नष्ट करू नकोस, (वायु:) तुझ्या प्राणप्रिय पतीने (त्वा) तुझ्याशी (मह्या) भरपूर (स्वस्त्या) सुख देणारे आचरण करावे (छर्दिषा) प्रकाशाद्वारे आणि शन्तमेन) सुखकारक ज्ञान-विज्ञान देऊन तुझी (अभियातु) सर्वत: रक्षा करावी. तू (तया) त्या (देवतया) दिव्य सुख देणार्‍या पतिरुप देवतेसह (अंगिरस्वत्) व्यापक वायूप्रमाणे (ध्रुवा) गहन ज्ञानाने (सीद) समृद्ध होऊन घरात स्थिर रहा ॥12॥

    भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात श्लेष आणि वाचकलुप्तोपमा हे दोन अलंकार आहेत. (अंतरिक्षम्) या शब्दात श्लेष आहे) ज्याप्रमाणे पतीने आपल्या पत्नीला उत्तम कर्मात प्रवृत्त केले पाहिजे, तद्वत पत्नीने देखील पतीला चांगले कर्म करण्यासाठी प्रेरित केले पाहिजे. यायोगे संसारात नित्य आनंद नांदेल ॥12॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top