Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 14
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 14/ मन्त्र 16
    ऋषिः - विश्वेदेवा ऋषयः देवता - ऋतवो देवताः छन्दः - उतकृतिः स्वरः - षड्जः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    4

    इ॒षश्चो॒र्जश्च॑ शार॒दावृ॒तूऽ अ॒ग्नेर॑न्तःश्लेषोऽसि॒ कल्पे॑तां॒ द्यावा॑पृथि॒वी कल्प॑न्ता॒माप॒ऽ ओष॑धयः॒ कल्प॑न्ताम॒ग्नयः॒ पृथ॒ङ् मम॒ ज्यैष्ठ्या॑य॒ सव्र॑ताः। येऽ अ॒ग्नयः॒ सम॑नसोऽन्त॒रा द्यावा॑पृथि॒वीऽ इ॒मे। शा॒र॒दावृ॒तूऽ अ॑भि॒कल्प॑माना॒ऽ इन्द्र॑मिव दे॒वाऽ अ॑भि॒संवि॑शन्तु॒ तया॑ दे॒वत॑याङ्गिर॒स्वद् ध्रु॒वे सी॑दतम्॥१६॥

    स्वर सहित पद पाठ

    इ॒षः। च॒। ऊ॒र्जः। च। शा॒र॒दौ। ऋ॒तूऽइत्यृ॒तू। अ॒ग्नेः। अ॒न्तः॒श्ले॒ष इत्य॑न्तःऽश्ले॒षः। अ॒सि॒। कल्पे॑ताम्। द्यावा॑पृथि॒वी इति॒ द्यावा॑ऽपृथि॒वी। कल्प॑न्ताम्। आपः॑। ओष॑धयः। कल्प॑न्ताम्। अ॒ग्नयः॑। पृथ॑क्। मम॑। ज्यैष्ठ्याय॑। सव्र॑ता॒ इति॒ सऽव्र॑ताः। ये। अ॒ग्नयः॑। सम॑नस॒ इति॒ सऽम॑नसः। अ॒न्त॒रा। द्यावा॑पृथि॒वी इति॒ द्यावा॑पृथि॒वी। इ॒मेऽइती॒मे। शा॒र॒दौ। ऋ॒तूऽइत्यृ॒तू। अ॒भि॒कल्प॑माना॒ इत्य॑भि॒ऽकल्प॑मानाः। इन्द्र॑मि॒वेतीन्द्र॑म्ऽइव। दे॒वाः। अ॒भि॒संवि॑श॒न्त्वित्य॑भि॒ऽसंवि॑शन्तु। तया॑। दे॒वत॑या। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत्। ध्रु॒वेऽइति॑ ध्रु॒वे। सी॒द॒त॒म् ॥१६ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    इषश्चोर्जश्च शारदावृतूऽअग्नेरन्तःश्लेषो सि कल्पेतान्द्यावापृथिवी कल्पन्तापऽओषधयः कल्पन्तामग्नयः पृथङ्मम ज्यैष्ठ्याय सव्रताः । येऽअग्नयः समनसोन्तरा द्यावापृथिवीऽइमे शारदावृतूऽअभिकल्पमानाऽइन्द्रमिव देवाऽअभिसँविशन्तु तया देवतयाङ्गिरस्वद्धरुवे सीदतम् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    इषः। च। ऊर्जः। च। शारदौ। ऋतूऽइत्यृतू। अग्नेः। अन्तःश्लेष इत्यन्तःऽश्लेषः। असि। कल्पेताम्। द्यावापृथिवी इति द्यावाऽपृथिवी। कल्पन्ताम्। आपः। ओषधयः। कल्पन्ताम्। अग्नयः। पृथक्। मम। ज्यैष्ठ्याय। सव्रता इति सऽव्रताः। ये। अग्नयः। समनस इति सऽमनसः। अन्तरा। द्यावापृथिवी इति द्यावापृथिवी। इमेऽइतीमे। शारदौ। ऋतूऽइत्यृतू। अभिकल्पमाना इत्यभिऽकल्पमानाः। इन्द्रमिवेतीन्द्रम्ऽइव। देवाः। अभिसंविशन्त्वित्यभिऽसंविशन्तु। तया। देवतया। अङ्गिरस्वत्। ध्रुवेऽइति ध्रुवे। सीदतम्॥१६॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 14; मन्त्र » 16
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - हे मनुष्यांनो, (इष:) प्रिय आणि वांछनीय असलेला हा आश्विन महिना (च) आणि (ऊर्ज:) सर्व पदार्थांना गुणवृद्धी देणारा हा कार्तिक महिना (च) आणि हे दोन्ही मिळून (शारदौ) (ऋतू) शरदऋतूचे महिने आहेत. ते जसे (मम) माझ्या (ज्येष्ठ ज्ञानी मनुष्याच्या) (ज्यैष्ठ्याय) सुखासाठी आहेत, (तसेच तुमच्यासाठीही सुखावह आहेत) या महिन्यांत (अन्त:श्लेष:) थंडीचा किंचित स्पर्श (असि) अस्ति असतो. (थंडी सुरू होतो) ते दोन महिने (द्यावापृथिवी) आकाशाला आणि पृथ्वीला (कल्पेताम्) समर्थ वा अधिक प्रभावकारी करोत या ऋतूत (आप:) जल आणि (ओषधय:) औषधी (कल्पेताम्) समर्थ वा गुणवती व्हाव्यात. (सव्रता:) सर्व कार्य नियमांप्रमाणे करणारा (अग्नय:) शरीरातील अग्नी (शक्ती व ऊर्जा) (पृथक्) वेगवेगळ्या रूपाने (कल्पन्ताम्) समर्थ होवो. (ये) जो अग्नी (अन्तरा) पदार्थांमधे आहे वा जो (समन्स:) मनविषयक आणि (अग्नय:) जो बाहेर प्रत्यक्ष आग आहे, तो अग्नी (इमे) या (द्यावापृथिवी) आकाश आणि भूमीला (कल्पताम्) शक्तिसंपन्न करो. (शारदौ) (ऋतू) शरद ऋतूच्या दोन महिन्यांमधे (इन्द्रमिव) ऐश्वर्यवान होण्यासाठी व (अभिरुल्यमाना:) सर्वदृष्ट्या शक्ती आणि आनंदाची कामना करीत (देवा:) विद्वान लोकांनी (अभिसंविदान्तु) प्रवेश करावा (यत्नशील व्हावे) (तया) त्या (देवतया) दिव्य शरद ऋतू रुप देवतेच्या नियमांचे पालन करीत विद्वज्जन (धु्रवे) स्थायी सुख (सीदत्यम्) प्राप्त करतात. तद्वत तुम्ही सर्व लोकांनाही पाहिजे की (ज्यैष्ठ्याय) प्रशंसनीय सुखाच्या प्राप्तीकरिता तुम्ही (शरद ऋतूत योग्य त्या) नियमांचे पालन करावे ॥16॥

    भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात उपमा अलंकार आहे. हे मनुष्यांनो, जे पदार्थ शरद ऋतूत उपयोगी आणि आवश्यक आहेत, तुम्ही त्या पदार्थांना शुद्ध स्वच्छ करून त्यांचे सेवन करीत जा ॥ 16॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top