Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 15
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 15/ मन्त्र 5
    ऋषिः - परमेष्ठी ऋषिः देवता - विद्वांसो देवता छन्दः - निचृदभिकृतिः स्वरः - ऋषभः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    3

    आ॒च्छच्छन्दः॑ प्र॒च्छच्छन्दः॑ सं॒यच्छन्दो॑ वि॒यच्छन्दो॑ बृ॒हच्छन्दो॑ रथन्तर॒ञ्छन्दो॑ निका॒यश्छन्दो॑ विव॒धश्छन्दो॒ गिर॒श्छन्दो॒ भ्रज॒श्छन्दः॑ स॒ꣳस्तुप् छन्दो॑ऽनु॒ष्टुप् छन्द॒ऽएव॒श्छन्दो॒ वरि॑व॒श्छन्दो॒ वय॒श्छन्दो॑ वय॒स्कृच्छन्दो॒ विष्प॑र्द्धा॒श्छन्दो॑ विशा॒लं छन्द॑श्छ॒दिश्छन्दो॑ दूरोह॒णं छन्द॑स्त॒न्द्रं॒ छन्दो॑ऽअङ्का॒ङ्कं छन्दः॑॥५॥

    स्वर सहित पद पाठ

    आ॒च्छदित्या॒ऽछत्। छन्दः॑। प्र॒च्छदिति॑ प्र॒ऽछत्। छन्दः॑। सं॒यदिति॑ स॒म्ऽयत्। छन्दः॑। वि॒यदिति॑ वि॒ऽयत्। छन्दः॑। बृ॒हत्। छन्दः॑। र॒थ॒न्त॒रमिति॑ रथम्ऽत॒रम्। छन्दः॑। नि॒का॒य इति॑ निऽका॒यः। छन्दः॑। वि॒व॒ध इति॑ विऽव॒धः। छन्दः॑। गिरः॑। छन्दः॑। भ्रजः॑। छन्दः॑। स॒ꣳऽस्तुबि॒ति॑ स॒म्ऽस्तुप्। छन्दः॑। अ॒नु॒ष्टुप्। अ॒नु॒स्तुबित्य॑नु॒ऽस्तुप्। छन्दः॑। एवः॑। छन्दः॑। वरि॑वः। छन्दः॑। वयः॑। छन्दः॑। व॒य॒स्कृत्। व॒यः॒कृदिति॑ वयः॒ऽकृत्। छन्दः॑। विष्प॑र्द्धाः॒। विस्प॑र्द्धा॒ इति॒ विऽस्प॑र्द्धाः। छन्दः॑। वि॒शा॒लमिति॑ विऽशा॒लम्। छन्दः॑। छ॒दिः। छन्दः॑। दू॒रो॒ह॒णमिति॑ दुःऽरो॒ह॒णम्। छन्दः॑। त॒न्द्रम्। छन्दः॑। अ॒ङ्का॒ङ्कमित्य॑ङ्कऽअ॒ङ्कम्। छन्दः॑ ॥५ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    आच्छच्छन्दः प्रच्छच्छन्दः सँयच्छन्दो वियच्छन्दो बृहच्छन्दो रथन्तरञ्छन्दो निकायश्छन्दो विवधश्छन्दो गिरश्छन्दः भ्रजश्छन्दः सँस्तुप्छन्दोनुष्टुप्छन्दऽएवश्छन्दो वरिवश्छन्दो वयश्छन्दो वयस्कृच्छन्दो विष्पर्धाश्छन्दो विशालञ्छन्दश्छदिश्छन्दो दूरोहणञ्छन्दन्तन्द्रञ्छन्दऽअङ्काङ्कं छन्दः ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    आच्छदित्याऽछत्। छन्दः। प्रच्छदिति प्रऽछत्। छन्दः। संयदिति सम्ऽयत्। छन्दः। वियदिति विऽयत्। छन्दः। बृहत्। छन्दः। रथन्तरमिति रथम्ऽतरम्। छन्दः। निकाय इति निऽकायः। छन्दः। विवध इति विऽवधः। छन्दः। गिरः। छन्दः। भ्रजः। छन्दः। सꣳऽस्तुबिति सम्ऽस्तुप्। छन्दः। अनुष्टुप्। अनुस्तुबित्यनुऽस्तुप्। छन्दः। एवः। छन्दः। वरिवः। छन्दः। वयः। छन्दः। वयस्कृत्। वयःकृदिति वयःऽकृत्। छन्दः। विष्पर्द्धाः। विस्पर्द्धा इति विऽस्पर्द्धाः। छन्दः। विशालमिति विऽशालम्। छन्दः। छदिः। छन्दः। दूरोहणमिति दुःऽरोहणम्। छन्दः। तन्द्रम्। छन्दः। अङ्काङ्कमित्यङ्कऽअङ्कम्। छन्दः॥५॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 15; मन्त्र » 5
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - मनुष्यांनी हे केले पाहिजे-(आच्छत्) योग्य रीतीने पायांपासून निवृत्त करणारे कर्म (छन्द:) करून प्रकाशित वा यशवंत व्हावे. (प्रच्छत्) दु:ष्ट स्वभावाला यत्नत दूर करीत असे कर्म करावेत की ज्यामुळे जीवनात (छन्द:) उत्साह वाढेल. (संयत्) संयम धारण करून (छन्द:) शक्तीसंपादित करावी. (नियत्) विविध यत्न सफल करणारे गुण म्हणजे (छन्द:) धैर्य धारण करावे. (बृहत्) अत्यंत उन्नतीकारक (छन्द:) स्वातंत्र्य प्राप्त करावे (रथन्तरम्) समुद्ररुप संसारातून तरून नेणार्‍या पदार्थांचा (छन्द:) तुम्ही स्वीकार करा (निकाय:) संयोगाचे आणि जीवनाचे कारण जो वायू, त्या वायूचा (छन्द:) स्वीकार करा. (विविध:) विविध पदार्थांचे आश्रयस्थान जे अंतरिक्ष (छन्द:) त्याचा प्रकाश प्राप्त करा., (गिर:) भोज्य अन्नाचे (छन्द:) ग्रहण वा सेवन करा. (भ्रज:) प्रकाशरूप अग्नीचे (छन्द:) ग्रहण करा (त्यापासून लाभ घ्या) (संस्तुप्) शब्द आणि अर्थ यांचा सम्बन्ध उत्तमप्रकारे दर्शविणार्‍या वाणीचा (छन्द:) आनंद लुथ. (अनुष्टुप्) शास्त्रवचनें श्रवण केल्यानंतर त्यांचे मनन करणारी (क्रिया) (छन्द:) जाणून घ्या (वा उपदेंचे मननचिंतन करण्याची संचय लावा) (एव:) (उत्तम विद्या, वस्तू आदींच्या) प्राप्तीसाठी (छन्द:) यत्न करा. (वरिव:) विद्वानांची सेवा करण्याचा स्वभाव (छन्द:) अंगीं बाळगा. (वय:) जीवन (छन्द्र:) स्वाधीन बनवा. (वयस्कृत्) जीवनाला प्रगतीकडे नेणारी जी जी साधनें आहेत, त्यांचा (छन्द:) स्वीकार कण (विष्पर्द्धा:) ज्याला पाहून इतरांनी प्रेरणा घ्यावी, असा (छन्द:) प्रकाश म्हणजे यश प्राप्त करा. ज्याला पाहून इतरांनी प्रेरणा घ्यावी, असा (छन्द:) करीत जा (छदि:) तुमच्या मार्गात येणार्‍या विघ्नांना (छन्द:) दूर करून मार्ग सुखमय बनवा. (दूरोहणम्) अपराजेय अशी (छन्द:) शक्ती मिळवा. (तन्द्रम्) स्वतंत्र करणारे )(छन्द:) प्रकाशित वा प्रशंसनीय कर्म करा (अड्कड्कम्) गणित विद्येचे (छन्द:) सम्यक् अध्ययम आणि शिक्षण यांचा स्वीकार करून त्यासाठी सतत प्रयत्न करा. ॥5॥

    भावार्थ - भावार्थ - मनुष्यांनी पुरुषार्थ आणि प्रयत्न-परिश्रमाद्वारे पसधीनत्व झिडकारून टाकावे आणि सदा निरंतर स्वतंत्र वा स्वाधीन राहण्यासाठी झगडत रहावे. ॥5॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top