Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 20
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 20/ मन्त्र 45
    ऋषिः - आङ्गिरस ऋषिः देवता - वनस्पतिर्देवता छन्दः - त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    4

    वन॒स्पति॒रव॑सृष्टो॒ न पाशै॒स्त्मन्या॑ सम॒ञ्जञ्छ॑मि॒ता न दे॒वः।इन्द्र॑स्य ह॒व्यैर्ज॒ठरं॑ पृणा॒नः स्वदा॑ति य॒ज्ञं मधु॑ना घृ॒तेन॑॥४५॥

    स्वर सहित पद पाठ

    वन॒स्पतिः॑। अव॑सृष्ट॒ इत्य॒वऽसृ॑ष्टः। न। पाशैः॑। त्मन्या॑। स॒म॒ञ्जन्निति॑ सम्ऽअ॒ञ्जन्। श॒मि॒ता। न। दे॒वः। इन्द्र॑स्य। ह॒व्यैः। ज॒ठर॑म्। पृ॒णा॒नः। स्वदा॑ति। य॒ज्ञम्। मधु॑ना। घृ॒तेन॑ ॥४५ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    वनस्पतिरवसृष्टो न पाशैस्त्मन्या समञ्जञ्छमिता न देवः । इन्द्रस्य हव्यैर्जठरम्पृणानः स्वदाति यज्ञम्मधुना घृतेन् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    वनस्पतिः। अवसृष्ट इत्यवऽसृष्टः। न। पाशैः। त्मन्या। समञ्जन्निति सम्ऽअञ्जन्। शमिता। न। देवः। इन्द्रस्य। हव्यैः। जठरम्। पृणानः। स्वदाति। यज्ञम्। मधुना। घृतेन॥४५॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 20; मन्त्र » 45
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - जो माणूस (पाशैः) दृढ बंधनांद्वारे (वनस्पतिः) वनाचे (औषधी उत्पादनासाठी) पालन करतो (वनस्पतीची लागवड, वाढ, रक्षणादीसाठी यत्न करतो आणि त्याच बरोबर (अवसृष्टः) आदेश दिल्याप्रमाणे वागणाऱ्या (न) सेवकाप्रमाणे (त्मन्या) आपल्या आत्म्यासह (समज्जन्‌) संपर्क करतो (आत्म्याला वा अंतःकरणाला वश करून आपल्या निश्चयाप्रमाणे वागवितो) (तो मनुष्य नीरोग होतो) तसेच जो मनुष्य (देवः) दिव्य सुख देणाऱ्या (शमिता) यज्ञा (न) प्रमाणे (इन्द्रस्य) ऐवर्याच्या कामनेला (जठरम्‌) (पृणानः) उदराप्रमाणे पूर्ण करीत (यज्ञाद्वारे भरपूर समृद्धी प्राप्त करीत) (हव्यैः) भोज्य पदार्थ (मधुना) आणि मध तसेच (घृतेन) घृत आदी पदार्थांद्वारे (यज्ञम्‌) यजनीय यज्ञ करतो (आणि त्यासोबत मध, भोज्य पदार्थ, घृत आदी वस्तूंचा) (स्वादाति) आस्वाद घेतो (पुष्टिकर पदार्थ हवनात टाकतो आणि स्वतः त्यांचे सेवनही करतो) तो मनुष्य अवश्यमेव रोगरहित होतो ॥45॥

    भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात उपमा अलंकार आहे. जसे वट आदी वृक्ष मोठे होऊन फळ देतात अथवा जसे बंधनात वा कारावासात बद्ध एखादा चोर पुढे पाप करण्यापासून परावृत्त होतो, अथवा जसे यज्ञ सर्व जगाची रक्षा करतो, त्याप्रमाणे यज्ञ करणारा आणि त्यासोबत योग्य विहार-आहार करणारा मनुष्य समस्त जगावर उपकार करतो ॥45॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top