English
यजुर्वेद - अध्याय 29/ मन्त्र 50
ऋषिः - भारद्वाज ऋषिः
देवता - वीरा देवताः
छन्दः - विराडनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
3
आ ज॑ङ्घन्ति॒ सान्वे॑षां ज॒घनाँ॒२ऽउप॑ जिघ्नते।अश्वा॑जनि॒ प्रचे॑त॒सोऽश्वा॑न्त्स॒मत्सु॑ चोदय॥५०॥
स्वर सहित पद पाठआ। ज॒ङ्घ॒न्ति॒। सानु॑। ए॒षा॒म्। ज॒घना॑न्। उप॑। जि॒घ्न॒ते॒। अश्वा॑ज॒नीत्यश्व॑ऽजनि। प्रचे॑तस॒ इति॒ प्रऽचे॑तसः। अश्वा॑न्। स॒मत्स्विति॑ स॒मत्ऽसु॑। चो॒द॒य॒ ॥५० ॥
स्वर रहित मन्त्र
आजङ्घन्ति सान्वेषाञ्जघनाँऽउप जिघ्नते । अश्वाजनि प्रचेतसो श्वान्त्समत्सु चोदय ॥
स्वर रहित पद पाठ
आ। जङ्घन्ति। सानु। एषाम्। जघनान्। उप। जिघ्नते। अश्वाजनीत्यश्वऽजनि। प्रचेतस इति प्रऽचेतसः। अश्वान्। समत्स्विति समत्ऽसु। चोदय॥५०॥
विषय - आता पुढील मंत्रात राजधर्माविषयी -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (अश्वाजानि) घोड्यांना प्रशिक्षण देणार्या हे कुशल विदुषी, राणी, ज्याप्रमाणे वीर पुरूषा (वा अश्वारोही) (एषाम्) या घोड्यांच्या (सानु) (पाय, पोट, पाठ आदी) अवयवांवर (त्याना वेगाने धावण्यासाठी) (आ, जङ्घन्ति) योग्य प्रमाणात प्रहार करतात (एड व फटके मारतात) (जघनान्) तरूण सैनिकांना (उप जिघ्नते आपल्या सोबत ठेवतात (व त्यांनी अश्वारोहण शिकवतात) त्याप्रमाणे हे विदुषी राणी, तू (समत्सु) युद्धांमध्ये (प्रचेतसः) प्रशिक्षणाद्वारे विशेष तयार असे घोडे चालविण्याची कला आणि इतर युद्धात आवश्यक असे चातुर्य वा करतब (आश्वान्) आपल्या अश्वानांही (चोदम्) शिकवा वा प्रशिक्षित करा. ॥50॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. ज्याप्रमाणे राजा राजपुरूष यांनी विमान आदी रथ तसेच अश्वारोहण आदी कला तसे युद्धासाठी आवश्यक कौशल्य संपादित केले पाहिजे, तद्वत राजाच्या पत्नीदेखील ते सर्व चातुर्य संपादित करावे ॥50॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal