English
यजुर्वेद - अध्याय 3/ मन्त्र 6
ऋषिः - सर्प्पराज्ञी कद्रूर्ऋषिः
देवता - अग्निर्देवता
छन्दः - निचृत् गायत्री,
स्वरः - षड्जः
4
आयं गौः पृश्नि॑रक्रमी॒दस॑दन् मा॒तरं॑ पु॒रः। पि॒तरं॑ च प्र॒यन्त्स्वः॑॥६॥
स्वर सहित पद पाठआ। अ॒यम्। गौः। पृश्निः॑। अ॒क्र॒मी॒त्। अस॑दत्। मा॒तर॑म्। पु॒रः। पि॒तर॑म्। च॒। प्र॒यन्निति॑ प्र॒ऽयन्। स्व॒रिति॒ स्वः᳕ ॥६॥
स्वर रहित मन्त्र
आयङ्गौः पृश्निरक्रमीदसदन्मातरम्पुरः पितरञ्च प्रयन्त्स्वः ॥
स्वर रहित पद पाठ
आ। अयम्। गौः। पृश्निः। अक्रमीत्। असदत्। मातरम्। पुरः। पितरम्। च। प्रयन्निति प्रऽयन्। स्वरिति स्वः॥६॥
विषय - अग्नीचे कारणे/अग्नीमुळे पृथ्वीचे भ्रमण होत आहे, हा विषय पुढील मंत्रात प्रतिपादित केला आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (अयम्) ही प्रत्यक्ष दिसणारी (गौ:) गोल रूप पृथ्वी (पितरम्) त्याचे पालन करणार्‍या (स्व:) सूर्याच्या/सूर्यलोकाच्या (पुर:) पुढे पुढे (मातरम्) आपल्या उत्पत्तीचे कारण जे जल, त्या जलासहित (प्रयन्) उत्तम प्रकारे परिभ्रमण करीत (पृश्‍नि:) अन्तरिक्षात वा आकाशात (आक्रमीत्) सूर्याच्या भोवती फिरत आहे. ॥6॥
भावार्थ - भावार्थ - मनुष्यांनी हे जाणून घ्यावे की गोल भू अर्थात् पृथ्वीची जल आणि अग्नीच्या निमित्ताने (म्हणजे जीवांना जल आणि अग्नी देण्यासाठी) उत्पत्ती झाली आहे. ती अंतरिक्षामधे आपल्या कक्षेत प्रतिक्षण फिरत आहे. तिच्या उत्पत्तीचे कारण जे जल, त्या जलासहित आकर्षण शक्तीद्वारे ती सर्वांचे रक्षण करणार्‍या सूर्याभोवती फिरत आहे. या तिच्या गतीमुळेच दिवस-रात्र, शुक्ल वा कृष्ण पक्ष, ऋतू आणि अयन आदी कालविभाग होत असतात. ॥6॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal