यजुर्वेद - अध्याय 4/ मन्त्र 14
ऋषिः - आङ्गिरस ऋषयः
देवता - अग्निर्देवता
छन्दः - स्वराट् आर्षी उष्णिक्,
स्वरः - ऋषभः
1
अग्ने॒ त्वꣳ सु जा॑गृहि व॒यꣳ सु म॑न्दिषीमहि। रक्षा॑ णो॒ऽअप्र॑युच्छन् प्र॒बुधे॑ नः॒ पुन॑स्कृधि॥१४॥
स्वर सहित पद पाठअग्ने॑। त्वम्। सु। जा॒गृ॒हि॒। व॒यम्। सु। म॒न्दि॒षी॒म॒हि॒। रक्ष॑। नः॒। अप्र॑युच्छ॒न्नित्यप्र॑ऽयुच्छन्। प्र॒बुध॒ इति॑ प्र॒ऽबुधे॑। न॒। पु॒न॒रिति॒ पुनः॑। कृ॒धि॒ ॥१४॥
स्वर रहित मन्त्र
अग्ने त्वँ सु जागृहि वयँ सु मन्दिषीमहि । रक्षा णो अप्रयुच्छन्प्रबुधे नः पुनस्कृधि ॥
स्वर रहित पद पाठ
अग्ने। त्वम्। सु। जागृहि। वयम्। सु। मन्दिषीमहि। रक्ष। नः। अप्रयुच्छन्नित्यप्रऽयुच्छन्। प्रबुध इति प्रऽबुधे। न। पुनरिति पुनः। कृधि॥१४॥
विषय - पुढील मंत्रात अग्नीच्या गुणांचे कथन केले आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (अग्ने) हा अग्नी (प्रबुधे) जागृत अवस्थेत श्रेष्ठ कर्म करण्यासाठी आम्हांना चांगल्या प्रकारे जागवतो (चैतन्यपूर्ण ठेवतो) व या अग्नीमुळेच (वयम्) सांसारिक नित्यकर्मादी करणारे आम्ही (सुमन्दिषीमहि) सुखपूर्वक निश्चिंतपणे झोपतो. हा अग्नी (अप्रयुच्छान्) स्वतः प्रमादरहित असल्यामुळे (नः) आम्ही उद्यमशील पुरूषार्थी जनांना प्रमादरहित ठेवतो, (कार्यासाठी उत्साह देतो) व (नः) आमच्या बरोबर (पुनः) वारंवार असेच साहाय्यकारी व्यवहार करतो (नेहमी व निरंतर आम्हां उत्साह आणि रक्षण देतो) अशा या अग्नीचा सर्वांनी तंत्र, रीती व युक्तीने उपयोग करावा, हे सर्वांसाठी उचित आहे ॥14॥
भावार्थ - भावार्थ - जो अग्नी माणसाच्या निद्रा जागरण, जीवन, मरण या सर्वांचे कारण आहे, त्याचा योग्य रीतीने व विचारपूर्वक उपयोग घेतला पाहिजे ॥14॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal