Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 6/ मन्त्र 21
    ऋषिः - दीर्घतमा ऋषिः देवता - सेनापतिर्देवता छन्दः - याजुषी उष्णिक्,स्वराट् उत्कृति, स्वरः - ऋषभः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    6

    स॒मु॒द्रं ग॑च्छ॒ स्वाहा॒न्तरि॑क्षं गच्छ॒ स्वाहा॑ दे॒वꣳ स॑वि॒तारं॑ गच्छ॒ स्वाहा॑ मि॒त्रावरु॑णौ गच्छ॒ स्वाहा॑होरा॒त्रे ग॑च्छ॒ स्वाहा॒ छन्दा॑सि गच्छ॒ स्वाहा॒ द्या॑वापृथि॒वी ग॑च्छ॒ स्वाहा॒ य॒ज्ञं ग॑च्छ॒ स्वाहा॒ सोमं॑ गच्छ॒ स्वाहा॑ दि॒व्यं नभो॑ गच्छ॒ स्वाहा॒ग्निं वै॑श्वान॒रं ग॑च्छ॒ स्वाहा॒ मनो॑ मे॒ हार्दि॑ यच्छ॒ दिवं॑ ते धू॒मो ग॑च्छतु॒ स्वर्ज्योतिः॑ पृथि॒वीं भस्म॒नापृ॑ण॒ स्वाहा॑॥२१॥

    स्वर सहित पद पाठ

    स॒मु॒द्रम्। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। अ॒न्तरिक्ष॑म्। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। दे॒वम्। स॒वि॒तार॑म्। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। मि॒त्रावरु॑णौ। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। अ॒हो॒रा॒त्रेऽइत्य॑होरा॒त्रे। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। छन्दा॑ꣳसि। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। द्यावा॑पृथि॒वीऽइति॒ द्यावापृथि॒वी। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। य॒ज्ञम्। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। सोम॑म्। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। दि॒व्यम्। नभः॑। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। अ॒ग्निम्। वै॒श्वा॒न॒रम्। ग॒च्छ॒। स्वाहा॑। मनः॑। मे॒। हार्दि॑। य॒च्छ॒। दिव॑म्। ते॒। धू॒मः। ग॒च्छ॒तु॒। स्वः॑। ज्योतिः॑। पृ॒थि॒वीम्। भस्म॑ना। आ। पृ॒ण॒। स्वाहा॑ ॥२१॥

    स्वर रहित मन्त्र

    समुद्रङ्गच्छ स्वाहान्तरिक्षङ्गच्छ स्वाहा देवँ सवितारङ्गच्छ स्वाहा मित्रावरुणौ गच्छ स्वाहा अहोरात्रे गच्छ स्वाहा छन्दाँसि गच्छ स्वाहा द्यावापृथिवी गच्छ स्वाहा यज्ञङ्गच्छ स्वाहा सोमङ्गच्छ स्वाहा दिव्यन्नभो गच्छ स्वाहा अग्निँवैश्वानरङ्गच्छ स्वाहा मनो मे हार्दि यच्छ । दिवन्ते धूमो गच्छतु स्वर्ज्यातिः पृथिवीम्भस्मनापृण स्वाहा ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    समुद्रम्। गच्छ। स्वाहा। अन्तरिक्षम्। गच्छ। स्वाहा। देवम्। सवितारम। गच्छ। स्वाहा। मित्रावरुणौ। गच्छ। स्वाहा। अहोरात्रेऽइत्यहोरात्रे। गच्छ। स्वाहा। छन्दाꣳसि। गच्छ। स्वाहा। द्यावापृथिवीऽइति द्यावापृथिवी। गच्छ। स्वाहा। यज्ञम्। गच्छ। स्वाहा। सोमम्। गच्छ। स्वाहा। दिव्यम्। नभः। गच्छ। स्वाहा। अग्निम्। वैश्वानरम्। गच्छ। स्वाहा। मनः। मे। हार्दि। यच्छ। दिवम्। ते। धूमः। गच्छतु। स्वः। ज्योतिः। पृथिवीम्। भस्मना। आ। पृण। स्वाहा॥२१॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 6; मन्त्र » 21
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - (राज्यशासनात कार्य करणार्‍या आपल्या शिष्याला उद्देशून आचार्य म्हणत आहेत)- धर्मानुष्ठान करीत राज्यकर्म करण्यास पात्र, अशा हे माझ्या शिष्या, तू (स्वाहा) अती विशाल अश्‍वतरी नौका आदी जलयान म्हणजे धुराने चालणार्‍या (इंजिनाद्वारे चालणारे मोटरबोट, युद्धनौका आदी युद्धोपयोगी वाहने) तंत्राद्वारे विकसित नौकादी यानावर स्वार होऊन (समुद्रम्) समुद्रावर (गच्छ) जा (समुद्रावर अधिराज्य गाजव) (स्वाहा) खगोला विषयी अनुसंधान करण्याची विद्या व तंत्राद्वारे विकसित केलेल्या विमान आदी यानांद्वारे (अन्तरिक्षम्) अकाशात (गच्छ) जा अवकाशावर आधिव्य मिळवा) (स्वाहा) वेदवाणीद्वारे (देवम्) प्रकाशमान (सवितारम्) सर्वोत्पादक परमेश्‍वराचे (गच्छ) ज्ञान मिळव अथवा त्याची उपासना कर. (स्वाहा) वेदाध्ययन आणि सृज्जनांची संगती यांद्वारे शुद्ध व संस्कारित झालेल्या वाणीने (मित्रावरुणौ) प्राण आणि अपान शक्ती (गच्छ) जाणून घे. (स्वाहा) ज्योतिषविद्येद्वारे (गणित-ज्योतिष) (अहोरात्र) दिवस आणि रात्रीला वा त्यांच्या गुणांना (गच्छ) जाणून घे (स्वाहा) वेदांग आणि त्यांतील विज्ञाना (छन्दांसि) ऋक्, यजुः, साम आणि अथर्व या चार वेदांचे (गच्छ) उत्तमप्रकारे ज्ञान प्राप्त कर (स्वाहा) भूमीवर चालणारी वाहनें (मोटार आदी) तसेच आकाश मार्गात विहार करणारे यान, तसेच भूगोल वर व भूगर्भात कार्यक्षम अशा यंत्राद्वारे यान, वाहनादी निर्माण करण्याची विद्या अवगत करून (द्यावापृथिवी) भूमी आणि सूर्यलोकस्य इच्छित देश-देशांतराना (गच्छ) जाणा आणि तिथे जा. (स्वाहा) संस्कृतवारीद्वारे (यज्ञम्) अग्निहोत्र, कलाकौशल्य आणि राजनिती या यज्ञमयकार्यांची (गच्छ) माहिती घे. (स्वाहा) वैद्यकविद्येने (सोमम्) औषधीसमूहाचे वा सोमलता आदी वनस्पतीचे (गच्छ) ज्ञान मिळव. (स्वाहा) जलाचे गुण व दोषांचे ज्ञान करून देणार्‍या विद्येचे (दिव्यम्) व्यवहारयोग्य व पवित्र (नभः) जलाला (गच्छ) जाण वा प्राप्त कर. (स्वाहा) विद्युत, अग्नेयास्त्र, तारविद्या (टेलीग्राम) तसेच अन्य कलायंत्राने ज्ञान देणारी विद्या म्हणजे (अग्निम) विद्युतरूप अग्नीला (गच्छ) जाणून घे. (शोध, अन्वेषण, आविष्कारणादीद्वारे विद्युतशक्तीचे विविध उपयोग घे) (मे) माझ्या (मनः) मनाला (हार्द्दि) प्रसन्न (गच्छ) कर, सत्यधर्मात स्थिर कर म्हणजे (तुझे कार्य पाहून) माझे मन प्रसन्न राहील (वा तू सत्य मार्गावर जात आहेस, हे पाहून मला आनन्द होईल, असे कर) माझ्या उपदेशाप्रमाणे वाग (ते) तुझ्या (धूमः) कलायंत्राने (कारखाने, उद्योग आदीद्वारे) उत्पन्न तसेच यज्ञादीद्वारे उत्पन्न धूर (दिरम्) सूर्य प्रकाश आणि (ज्योतिः) त्याच्या ज्वाळा (स्वः) अंतरिक्षापर्यंत (गच्छ) जावोत आणि तू यंत्रादी कलेद्वारे अग्नीमधे (स्वाहा) काष्ठ आदी पदार्थ भस्म करून त्या (भस्मात) राखेने (पृथिवीम्) पृथ्वीला (आपृण) आच्छादित करून टाक. (यंत्र, कारखाने, उद्योगादी च्या विस्ताराने तसेच प्रभूत प्रमाणात केल्या जाणार्‍या यज्ञाने सर्व पृथ्वी व्याप्त होईल, असे कर. सर्वत्र उद्योग, कला कौशल्य व यज्ञकर्माचा प्रचार आणि विकास कर) ॥21॥

    भावार्थ - भावार्थ - धर्म, अर्थ, काम आणि मोक्ष या चार पुरूषार्थांची प्राप्ती करण्यास इच्छुक व्यक्तींनी तसेच राज्यप्राप्ती आणि उद्योगाची उन्नती इच्छिणार्‍या व्यक्तींनी भूमी, अंतरिक्ष व आकाशात चालणारे यान, विमान आदींची निर्मिती करावी. त्याच प्रमाणे रथ आणि नानाविध कलायंत्रांची निर्मिती करून व त्यासाठी आवश्यक साहित्य-सामग्रीची (कच्या मालाचा) संग्रह करून संपदा व राज्य अर्जित करावे.) ॥21॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top