पदार्थः -
(अरायि सदान्वे) हे अरायिनि दुर्भिक्षरूपं दरिद्रते ! त्वं कस्मैचित् विदुषेऽपि भिक्षां न ददासि तस्मात्, हे अदात्रि ! सदानोनुवे शब्दकारिके हाहाकारशब्दकारिके “सदानोनुवे सदाशब्दकारिके” [निरु० ६।३०] सदा शब्दोपपदात् णु शब्दे यङ् लुगन्तस्याचि ‘नोनुव’ इत्यस्य न्वभावः, यद्वाऽभ्यासाभावो धातोरुवङ्भावश्च, तथा दान्वेन सह सदान्वा स्त्रिया सम्बुद्धौ सदान्वे “दोऽवखण्डने” [भ्वादि०] ततो वन् औणादिकः, सखण्डने परस्परखण्डनकारिणे (काणे) एकदृष्टिके सम्पन्नान् पश्यति नासम्पन्नान् तथाभूते (विकटे) विकलगतिके ! “कटी गतौ” [भ्वादि०] (त्वं गिरिं गच्छ) गिरिं पर्वतं गच्छ नगरं त्यज यद्वा मेघं गच्छ तमेव मारय ताडय नीचैः पातय ‘इत्यालङ्कारिकं कथनम्’ (शिरिम्बिठस्य) अन्तरिक्षे शीर्णशीलस्य मेघस्य “शिरिम्बिठो मेघः शीर्यते विठे विठमन्तरिक्षम्” [निरु० ६।३०] ‘शिरोमुम्भावश्छान्दसः’ (सत्वभिः-त्वा चातयामसि) यज्ञेन निपातितजल-सत्वैस्त्वां नाशयामः ॥१॥

Meaning -
O Stingy deprivation, famine and misfortune, distorted in vision, crooked of character, always whining and protesting, get away to naught. We scare you away by those superior forces of profuse rains of the cloud on mountains where you too may go.

भावार्थ - दुर्भिक्षामुळे लोकांना भोजन मिळत नाही. त्यावेळी हाहाकार माजतो. हे एक संकट आहे. विद्वानांनाही भोजन मिळत नाही. त्यावेळी हाहाकार माजतो. केवळ संपन्न लोक खाऊ-पिऊ शकतात. सामान्य लोक नाही. यज्ञ करून होमाच्या सूक्ष्म तत्त्वांनी मेघाची वृष्टी करून दुर्भिक्ष मिटविले पाहिजे. ॥१॥