पदार्थः -
(अश्विना) हे अश्विनौ ! अध्यापकोपदेशकौ ! “अश्विना अश्विनौ-अध्यापकोपदेशकौ” [ऋ० ५।७८।३ दयानन्दः] ज्योतिष्प्रधानरसप्रधानावाग्नेयसोम्यपदार्थौ ! “अश्विनौ यद् व्यश्नुवाते सर्वं रसेनान्यो ज्योतिषान्यः” [ निरु० १२।१] (वाम्) युवयोः (यः) यः खलु (परिज्मा सुवृत्-रथः) सर्वत्र गन्ता ज्मायां पृथिव्यां परिप्रापणशीलः “ज्मा पृथिवीनाम” [निघ० १।१] सु-सुखं वर्तयिता स्वतः स्वभावतः वरयिताऽऽच्छादकः, रथः-गतिप्रवाहः “रथो रंहतेर्गतिकर्मणः” [निरु० ९।११] यानविशेषो वा (दोषाम्-उषसः) रात्रिं दिनं च “उषाः दिनम्” [ ऋ० १।६२।८। दयानन्दः] (हविष्मता हव्यः) ग्रहीतव्यानि वस्तूनि विद्यन्ते यस्य पार्श्वे तेन श्रोतृगणेन ग्रहीतव्यः स्वीकार्योऽस्ति (वयं शश्वत्तमासः) वयमतिशयेन पूर्वतः श्रवणाय ज्ञानाय वर्तमानाः (तम्-उ वां सुहवम्) तमेव गतिप्रवाहं यानविशेषं वा युवयोः (इदं नाम) एतत् प्रवचनं प्रापणं वा (पितुः-न हवामहे) पालकस्य राज्ञ इव गृह्णीमः ॥१॥

Meaning -
Ashvins, complementary powers of nature and humanity like heat and cold, light and liquids, teacher and preacher, science and technology, swift and smooth is your chariot, turning, moving and going all over the world in all directions. Adored and adorable is it day and night by admiring priests, worthy of invocation by them with homage and havi. Since time immemorial we have been calling on you and this chariot of yours as we chant the holy name of father, and we call upon you, riders of the chariot, now.

भावार्थ - राजाने पृथ्वीवर ठिकठिकाणी अध्यापक व उपदेशक नियुक्त केले पाहिजेत. ज्यांचा ज्ञानप्रवाह सर्वांना श्रवण करण्यास मिळावा व त्यांचे जीवन सुखी व्हावे व आग्नेय आणि सोम्य पदार्थांनी रथ-यान विशेष निर्माण करून प्रजेला यात्रेची सुविधा द्यावी व यात्रा करण्याची संधी देऊन सुखी करावे. ॥१॥