पदार्थः -
(ब्राह्मणः) ब्रह्म वेदस्तत्सम्बन्धिनः (व्रतचारिणः) व्रतशीलाः (संवत्सरं शशयानाः) संवत्सरं यावत् सुस्थिता भवन्तः (पर्जन्यजिन्विताम्) तर्पकेण परमात्मना सम्बद्धां (वाचम्) वाणीं (प्रावादिषुः) वदितुं प्राक्रमिषत (मण्डूकाः) कथम्भूतास्ते मण्डयन्तीति मण्डूका वेदानां मण्डयितारः ॥१॥

Meaning -
Devoted Brahmanas dedicated to Brahma, supreme spirit of the universe, observing the sacred vows of discipline in silence for a yearly session, spontaneously burst into the chant of divine hymns, inspired by the cloud of divine showers and celebrate the divine spirit, the divine voice and the divine shower with enthusiasm.

भावार्थ - वर्षा ऋतूत वेदपाठी ब्राह्मण वेदपाठाचे व्रत करतात व त्यावेळी बहुतेक तृप्तिजनक सूक्त म्हणतात. या मंत्राचा हाही अर्थ आहे, की वर्षा ऋतूमध्ये मंडन करणारे जीव वर्षा ऋतूत असा ध्वनी करतात, की जणू एका वर्षानंतर त्यांनी मौनव्रताचे उपार्जन करून याच ऋतूत बोलणे प्रारंभ केलेले आहे. तात्पर्य हे, की या मंत्रात परमेश्वराने हा उपदेश केलेला आहे. ज्या प्रकारे क्षुद्र जंतूही वर्षा ऋतूत आल्हादजनक ध्वनी करतात अथवा परमेश्वराच्या यशाचे गान गातात. हे वेदज्ञ लोकांनो! तुम्ही वेदाचे गान करा. यावरून हे स्पष्ट होते, की भारतात वैदिक लोक श्रावणीचा उत्सव साजरा करतात. त्या वेदपाठाद्वारे ईश्वराचा महिमा सांगणारा तो उत्सव होता. ॥१॥