Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 7 के सूक्त 90 के मन्त्र
1 2 3 4 5 6 7
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 90/ मन्त्र 4
    ऋषिः - वसिष्ठः देवता - वायु: छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः

    उ॒च्छन्नु॒षस॑: सु॒दिना॑ अरि॒प्रा उ॒रु ज्योति॑र्विविदु॒र्दीध्या॑नाः । गव्यं॑ चिदू॒र्वमु॒शिजो॒ वि व॑व्रु॒स्तेषा॒मनु॑ प्र॒दिव॑: सस्रु॒राप॑: ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    उ॒च्छन् । उ॒षसः॑ । सु॒ऽदिनाः॑ । अ॒रि॒प्राः । उ॒रु । ज्योतिः॑ । वि॒वि॒दुः॒ । दीध्या॑नाः । गव्य॑म् । चि॒त् । ऊ॒र्वम् । उ॒शिजः॑ । वि । व॒व्रुः॒ । तेषा॑म् । अनु॑ । प्र॒ऽदिवः॑ । सस्रुः॑ । आपः॑ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    उच्छन्नुषस: सुदिना अरिप्रा उरु ज्योतिर्विविदुर्दीध्यानाः । गव्यं चिदूर्वमुशिजो वि वव्रुस्तेषामनु प्रदिव: सस्रुराप: ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    उच्छन् । उषसः । सुऽदिनाः । अरिप्राः । उरु । ज्योतिः । विविदुः । दीध्यानाः । गव्यम् । चित् । ऊर्वम् । उशिजः । वि । वव्रुः । तेषाम् । अनु । प्रऽदिवः । सस्रुः । आपः ॥ ७.९०.४

    ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 90; मन्त्र » 4
    अष्टक » 5; अध्याय » 6; वर्ग » 12; मन्त्र » 4
    Acknowledgment

    संस्कृत (1)

    पदार्थः

    (उषसः) वायुविद्यावेतृसङ्गतानां जनानां प्रभातकालेन सह (सुदिनाः) शोभनदिनानि (अरिप्राः) निष्पापानि (उच्छन्) वियन्ति, तथा च ते (दीध्यानाः) ध्यायन्तः (उरु) सर्वातिशायि (ज्योतिः) ज्योतिःस्वरूपं ब्रह्म जानन्ति, तथा (प्रदिवः) द्युलोकः (आपः) जलं (सस्रुः) वर्षति तथा (अनु) विद्वांसः (तेषाम्) तेभ्यः (अणुः वव्रुः) उपदिशन्ति ॥४॥

    इस भाष्य को एडिट करें

    हिन्दी (1)

    पदार्थ

    जो लोग उक्त वायुविद्यावेत्ता विद्वान् की संगति में रहते हैं, उनके (उषसः) प्रभातवेलाओं सहित (सुदिनाः) सुन्दर दिन (अरिप्राः) निष्पाप (उच्छन्) व्यतीत होते हैं और वे (दीध्यानाः) ध्यान करते हुए (उरु) सर्वोपरि (ज्योतिः) ज्योतिःस्वरूप ब्रह्म को जान लेते हैं और (प्रदिवः) द्युलोक (आपः) जलों की (सस्रुः) वृष्टि करते हैं तथा विद्वान् लोग (तेषाम्) उनको (अनुः, वव्रुः) सुन्दर उपदेश करते हैं ॥४॥

    भावार्थ

    परमात्मा उपदेश करते हैं कि हे पुरुषो ! जो लोग वायुवत् सर्वत्र गतिशील विद्वानों की संगति में रहते हैं, उनके लिये सूर्योदयकाल सुन्दर प्रतीत होते हैं और उनके लिये सृवृष्टि और सम्पूर्ण ऐश्वर्य उपलब्ध होते हैं। बहुत क्या, योगी जनों की संगति करनेवाले पुरुष ध्यानावस्थित होकर उस परम ज्योति को उपलब्ध करते हैं, जिसका नाम परब्रह्म है ॥ तात्पर्य यह है कि विद्वानों की संगति के बिना उस पूर्णपुरुष का बोध कदापि नहीं हो सकता, इसलिये पुरुष को उचित है कि सदैव विद्वानों की संगति में रहे ॥४॥

    इस भाष्य को एडिट करें

    इंग्लिश (1)

    Meaning

    Pure and immaculate lights of dawn arise and shine to bring in the happy day. Shining they collect and radiate vast light for the world, and, brilliant with beauty and living energy, they uncover and reveal the wealth of the earth and vast sky. Consequently the lights of dawn lead to radiations of light from the sun and the day’s activities follow and proceed.

    इस भाष्य को एडिट करें

    मराठी (1)

    भावार्थ

    परमात्मा उपदेश करतो, की हे पुरुषांनो! जे लोक वायुप्रमाणे सर्वत्र गतिशील असून, विद्वानांच्या संगतीत राहतात त्यांना सूर्योदयाचा काल सुंदर वाटतो व त्यांच्यावर सुवृष्टी होऊन संपूर्ण ऐश्वर्य प्राप्त होते. ज्याचे नाव परब्रह्म आहे त्या परमज्योतीला योगी जनांची संगती करणारे पुरुष ध्यानावस्थित होऊन उपलब्ध करतात.

    टिप्पणी

    तात्पर्य हे, की विद्वानांच्या संगतीशिवाय त्या पूर्ण पुरुषाचा बोध कधीही होऊ शकत नाही. त्यासाठी पुरुषांनी सदैव विद्वानांच्या संगतीत राहावे. ॥४॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top