ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 39/ मन्त्र 1
ऋषि: - नाभाकः काण्वः
देवता - अग्निः
छन्दः - भुरिक्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
अ॒ग्निम॑स्तोष्यृ॒ग्मिय॑म॒ग्निमी॒ळा य॒जध्यै॑ । अ॒ग्निर्दे॒वाँ अ॑नक्तु न उ॒भे हि वि॒दथे॑ क॒विर॒न्तश्चर॑ति दू॒त्यं१॒॑ नभ॑न्तामन्य॒के स॑मे ॥
स्वर सहित पद पाठअ॒ग्निम् । अ॒स्तो॒षि॒ । ऋ॒ग्मिय॑म् । अ॒ग्निम् । ई॒ळा । य॒जध्यै॑ । अ॒ग्निः । दे॒वान् । अ॒न॒क्तु॒ । नः॒ । उ॒भे इति॑ । हि । वि॒दथे॒ इति॑ । क॒विः । अ॒न्तरिति॑ । चर॑ति । दू॒त्य॑म् । नभ॑न्ताम् । अ॒न्य॒के । स॒मे॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अग्निमस्तोष्यृग्मियमग्निमीळा यजध्यै । अग्निर्देवाँ अनक्तु न उभे हि विदथे कविरन्तश्चरति दूत्यं१ नभन्तामन्यके समे ॥
स्वर रहित पद पाठअग्निम् । अस्तोषि । ऋग्मियम् । अग्निम् । ईळा । यजध्यै । अग्निः । देवान् । अनक्तु । नः । उभे इति । हि । विदथे इति । कविः । अन्तरिति । चरति । दूत्यम् । नभन्ताम् । अन्यके । समे ॥ ८.३९.१
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 39; मन्त्र » 1
अष्टक » 6; अध्याय » 3; वर्ग » 22; मन्त्र » 1
Acknowledgment
अष्टक » 6; अध्याय » 3; वर्ग » 22; मन्त्र » 1
Acknowledgment
विषय - पुनरपि अग्नि नाम से परमात्मा की स्तुति का आरम्भ करते हैं ।
पदार्थ -
(अग्निम्+अस्तोषि) मैं उपासक उस सर्वशक्तिप्रद अग्नि नाम से प्रसिद्ध परमात्मा की स्तुति करता हूँ, पुनः (ऋग्मियम्+अग्निम्) ऋचाओं से स्तवनीय उसी के गुणों का गान (यजध्वै) सर्व कर्मों में पूजनार्थ (ईडा) स्तुति द्वारा कर रहा हूँ, (नः+विदथे) हमारे यज्ञगृह में उपस्थित (देवान्) माननीय विद्वान् जनों को (अनक्तु) शुभकर्म में वह लगावे । जो ईश (कविः) सर्वज्ञ है और (उभे+अन्तः) इन दोनों लोकों के मध्य (दूत्यम्+चरति) दूत के समान काम कर रहा है, उसी की कृपा से (अन्यके+समे) अन्यान्य सब ही शत्रु (नभन्ताम्) विनष्ट हो जाएँ ॥१ ॥
भावार्थ - ऐसे स्थलों में अग्नि नाम ईश्वर का ही है, जो सर्वगत सर्वलीन है । जैसे सबमें अग्नि विद्यमान है, वह महाकवि और ध्येय पूज्य है ॥१ ॥
Bhashya Acknowledgment
विषयः - पुनरप्यग्निनाम्ना परमात्मस्तुतिरारभ्यते ।
पदार्थः -
अहम्=अग्निम्=सर्वशक्तिप्रदमीश्वरम् । अस्तोषि=स्तौमि । पुनः=ऋग्मिम्=ऋग्भिरर्चनीयम् । अग्निम् । यजध्वै=यष्टम् । ईडा=स्तुत्या स्तौमि । सोऽग्निः । नः=अस्माकम् । विदथे=यज्ञगृहे । देवान्=उपस्थितान् मान्यान् । आनक्तु=स्वस्वकर्मणि प्रेरयतु । हि=यतः । स कविः=सर्वज्ञोऽस्ति । तथा । उभे=द्यावापृथिव्यौ अन्तर्मध्ये । दूत्यम्=दूतकर्म । चरति । तत्कृपया । अन्यके=शत्रवोऽपि । समे=सर्वे । नभन्ताम्=विनश्यन्तु । नभतिर्हिंसाकर्मा ॥१ ॥
Bhashya Acknowledgment
Meaning -
I worship Agni, lord of light and fire of life, giver of enlightenment, adored in Rks of the Veda. I invoke and adore Agni to join me at yajna for advancement and pray that it may inspire and bring us the benefit of other divinities of nature and humanity. The poet, creator, omniscient power at yajna, traverses between both heaven and earth and communicates between body and spirit like a messenger, an inspiration, and while Agni is at work all adversaries and negativities would vanish.
Bhashya Acknowledgment
भावार्थ - येथे अग्नी ईश्वराचेच नाव आहे. जो सर्वत्र विद्यमान व सर्वांशी संबंध असलेला आहे. जसा अग्नी सर्वात विद्यमान आहे तसे तो (ईश्वर) महाकवी, सर्वांचे ध्येय व पूज्य आहे. ॥१॥
Bhashya Acknowledgment
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Dhiman
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal
Bhashya Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
Smt. Shrutika Shevankar
Conversion to Unicode/OCR By:
N/A
Donation for Typing/OCR By:
Sir Ramkumar Gupta
First Proofing By:
Smt. Premlata Agarwal
Second Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Third Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Donation for Proofing By:
Sri Dharampal Arya
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal
Bhashya Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
Smt. Shrutika Shevankar
Conversion to Unicode/OCR By:
N/A
Donation for Typing/OCR By:
Sir Ramkumar Gupta
First Proofing By:
Smt. Premlata Agarwal
Second Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Third Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Donation for Proofing By:
Sri Dharampal Arya
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal
Bhashya Acknowledgment
Book Scanning By:
N/A
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Sri Durga Prasad Agarwal, Smt. Nageshwari, & Sri Arnob Ghosh
Donation for Typing/OCR By:
Committed by Sri Navinn Seksaria
First Proofing By:
Pending
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
Pending
Databasing By:
Sri Virendra Agarwal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal
Bhashya Acknowledgment
Book Scanning By:
N/A
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Dhiman
Donation for Typing/OCR By:
Dhananjay Joshi
First Proofing By:
Pending
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Virendra Agarwal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal