ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 7/ मन्त्र 13
आ नो॑ र॒यिं म॑द॒च्युतं॑ पुरु॒क्षुं वि॒श्वधा॑यसम् । इय॑र्ता मरुतो दि॒वः ॥
स्वर सहित पद पाठआ । नः॒ । र॒यिम् । म॒द॒ऽच्युत॑म् । पु॒रु॒ऽक्षुम् । वि॒श्वऽधा॑यसम् । इय॑र्त । म॒रु॒तः॒ । दि॒वः ॥
स्वर रहित मन्त्र
आ नो रयिं मदच्युतं पुरुक्षुं विश्वधायसम् । इयर्ता मरुतो दिवः ॥
स्वर रहित पद पाठआ । नः । रयिम् । मदऽच्युतम् । पुरुऽक्षुम् । विश्वऽधायसम् । इयर्त । मरुतः । दिवः ॥ ८.७.१३
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 7; मन्त्र » 13
अष्टक » 5; अध्याय » 8; वर्ग » 20; मन्त्र » 3
Acknowledgment
अष्टक » 5; अध्याय » 8; वर्ग » 20; मन्त्र » 3
Acknowledgment
भाष्य भाग
संस्कृत (2)
पदार्थः
(मरुतः) हे योद्धारः ! ( नः) अस्मभ्यम् (मदच्युतम्) गर्वहारकम् (पुरुक्षुम्) बहुस्तुतम् (विश्वधायसम्) सर्वेषां धारकम् (रयिम्) धनम् (दिवः) अन्तरिक्षात् (इयर्त) आहरत ॥१३॥
विषयः
पुनस्तमर्थमाह ।
पदार्थः
हे दिवः=द्योतमानाः । मरुतः=प्राणाः । यूयम् । नः=अस्मभ्यम् । रयिम्=ज्ञानविज्ञानधनम् । आ+इयर्त=दत्त । कीदृशं रयिम् । मदच्युतम्=आनन्दस्राविणम् । पुरुक्षुम्=बहुभिः प्रशंसनीयम् । विश्वधायसम्=सर्वधारकम् ॥१३ ॥
हिन्दी (2)
पदार्थ
(मरुतः) हे वीरो ! (नः) आप हमारे लिये (मदच्युतम्) शत्रुओं के गर्वहारक (पुरुक्षुम्) बहुतों से प्रशंसित (विश्वधायसम्) सबको धारण करनेवाले (रयिम्) धन को (दिवः) अन्तरिक्ष से (इयर्त) आहरण करें ॥१३॥
भावार्थ
जो पुरुष परमात्मा के इस अनन्त ब्रह्माण्ड से पदार्थविद्या द्वारा उपयोग लेते हैं, वे अन्तरिक्ष में सदा स्वेच्छाचारी होकर विचरते और प्रजा के लिये अनन्त प्रकार के धनों का भण्डार भर देते हैं, इसलिये उन्नति चाहनेवाले पुरुष को उक्त विद्या के जानने में पूर्ण परिश्रम करना चाहिये ॥१३॥
विषय
पुनः उसी अर्थ को कहते हैं ।
पदार्थ
(दिवः) हे प्रकाशमान (मरुतः) प्राणो ! आप सब मिलकर (नः) हम उपासकों को (रयिम्) ज्ञान विज्ञानरूप धन (आ+इयर्त) दीजिये । जो धन (मदच्युतम्) आनन्दप्रद हो (पुरुक्षुम्) बहुतों में निवासी या बहुतों से प्रशंसनीय हो और (विश्वधायसम्) सबको धारण-पोषण करनेवाला हो ॥१३ ॥
भावार्थ
प्राणायामाभ्यास से जब वे इन्द्रियगण विवश होते हैं, तब उपासक को असाधारण आनन्द मिलता है और वह अपने ज्ञानबल से संसार को धारण-पोषण करनेवाला होता है ॥१३ ॥
इंग्लिश (1)
Meaning
O Maruts, bring us from the light of heaven wealth, honour and excellence full of joy for all and amply sufficient for the sustenance of world life.
मराठी (1)
भावार्थ
जे पुरुष परमेश्वराच्या या अनंत ब्रह्मांडापासून पदार्थविद्येद्वारे उपयोग करून घेतात ते अंतरिक्षात सदैव स्वइच्छेने विहार करतात व प्रजेसाठी अनंत प्रकारच्या धनाचे भांडार भरून देतात. त्यासाठी उन्नती इच्छिणाऱ्या पुरुषाला वरील विद्या जाणण्यासाठी पूर्ण परिश्रम केले पाहिजेत. ॥१३॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Dhiman
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal