Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 9 के सूक्त 15 के मन्त्र
1 2 3 4 5 6 7 8
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 9/ सूक्त 15/ मन्त्र 5
    ऋषि: - असितः काश्यपो देवलो वा देवता - पवमानः सोमः छन्दः - निचृद्गायत्री स्वरः - षड्जः

    ए॒ष रु॒क्मिभि॑रीयते वा॒जी शु॒भ्रेभि॑रं॒शुभि॑: । पति॒: सिन्धू॑नां॒ भव॑न् ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    ए॒षः । रु॒क्मिऽभिः॑ । ई॒य॒ते॒ । वा॒जी । शु॒भ्रेभिः॑ । अं॒शुऽभिः॑ । पतिः॑ । सिन्धू॑नाम् । भव॑न् ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    एष रुक्मिभिरीयते वाजी शुभ्रेभिरंशुभि: । पति: सिन्धूनां भवन् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    एषः । रुक्मिऽभिः । ईयते । वाजी । शुभ्रेभिः । अंशुऽभिः । पतिः । सिन्धूनाम् । भवन् ॥ ९.१५.५

    ऋग्वेद - मण्डल » 9; सूक्त » 15; मन्त्र » 5
    अष्टक » 6; अध्याय » 8; वर्ग » 5; मन्त्र » 5
    Acknowledgment

    संस्कृत (1)

    पदार्थः

    (एषः वाजी) अनन्तबलोऽयं परमात्मा (रुक्मिभिः शुभ्रेभिः अंशुभिः) दीप्तिमतीभिः स्वच्छाभिः प्रकाशमयशक्तिभिः (ईयते) सर्वत्र व्याप्नोति (सिन्धूनाम्) स्यन्दनशीलप्रकृतीनां (पतिः भवन्) पतिः सोऽस्ति ॥५॥

    हिन्दी (1)

    पदार्थ

    (एषः वाजी) अनन्तबलवाला यह पूर्वोक्त परमात्मा (रुक्मिभिः) दीप्तिमती (शुभ्रेभिः) निर्मल (अंशुभिः) प्रकाशरूप शक्तियों से (ईयते) सर्वत्र व्याप्त हो रहा है (सिन्धूनाम्) स्यन्दनशील सब प्रकृतियों का (पतिः भवन्) वह पति है ॥५॥

    भावार्थ

    प्रकृति परिणामिनी नित्य है। परमात्मा की कृति अर्थात् यत्न से प्रकृति परिणामभाव को धारण करती है। उस से महत्तत्त्व और महत्तत्त्व से अहंकार और अहंकार से पञ्चतन्मात्र, इस प्रकार सृष्टि की रचना होती है। इस अभिप्राय से उसको स्यन्दनशील अर्थात् बहनेवाली प्रकृतियों का अधिपति कथन किया गया है। उक्त प्रकार के गुणोंवाला परमात्मा उस पुरुष के हृदय में अपनी अनन्त शक्तियों का आविर्भाव करता है, जो पुरुष अपनी अनन्य भक्ति से उसकी उपासना करता है ॥५॥

    English (1)

    Meaning

    It pervades every where by its holy brilliance of light and wide creative forces, ruling over the dynamics of the vibrating oceans of space.

    मराठी (1)

    भावार्थ

    प्रकृती परिणामिनी नित्य आहे. परमात्म्याची कृती अर्थात यत्नाने प्रकृती परिणामभाव धारण करते. त्यापासून महत्तत्व व महत्तत्वापासून अहंकार व अहंकारापासून पञ्चतन्मात्र या प्रकारे सृष्टीची रचना होते. या अभिप्रायाने त्याला स्यन्दनशील अर्थात वाहणाऱ्या प्रकृतीचा अधिपती म्हटले आहे. वरील प्रकारच्या गुणांचा परमात्मा त्या पुरुषाच्या हृदयात आपल्या अनंत शक्तींचा आविर्भाव करतो, जो पुरुष आपल्या अनन्य भक्तीने त्याची उपासना करतो. ॥५॥

    Top