Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 9 के सूक्त 5 के मन्त्र
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 9/ सूक्त 5/ मन्त्र 11
    ऋषि: - असितः काश्यपो देवलो वा देवता - आप्रियः छन्दः - विराडनुष्टुप् स्वरः - गान्धारः

    विश्वे॑ देवा॒: स्वाहा॑कृतिं॒ पव॑मान॒स्या ग॑त । वा॒युर्बृह॒स्पति॒: सूर्यो॒ऽग्निरिन्द्र॑: स॒जोष॑सः ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    विश्वे॑ । देवाः॑ । स्वाहा॑ऽकृतिम् । पव॑मानस्य । आ । ग॒त॒ । वा॒युः । बृह॒स्पतिः॑ । सूर्यः॑ । अ॒ग्निः । इन्द्रः॑ स॒जोष॑सः ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    विश्वे देवा: स्वाहाकृतिं पवमानस्या गत । वायुर्बृहस्पति: सूर्योऽग्निरिन्द्र: सजोषसः ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    विश्वे । देवाः । स्वाहाऽकृतिम् । पवमानस्य । आ । गत । वायुः । बृहस्पतिः । सूर्यः । अग्निः । इन्द्रः सजोषसः ॥ ९.५.११

    ऋग्वेद - मण्डल » 9; सूक्त » 5; मन्त्र » 11
    अष्टक » 6; अध्याय » 7; वर्ग » 25; मन्त्र » 6
    Acknowledgment

    संस्कृत (1)

    पदार्थः

    (पवमानस्य) सर्वपूज्यपरमात्मनः (स्वाहाकृतिम्) सुवाचं (वायुः) सर्वविधविद्याज्ञः (बृहस्पतिः) सुवक्ता (सूर्यः) दार्शनिकतत्त्वप्रकाशकः (अग्निः) प्रतिभाशाली (इन्द्रः) विद्यात्मकैश्वर्यवान् (विश्वे, देवाः) इमे सर्वे विद्वांसः (सजोषसः) मिथः सखायः (आगत) अस्मिन् ज्ञानयज्ञे आगच्छन्तु ॥११॥ इति पञ्चमं सूक्तं पञ्चविंशो वर्गश्च समाप्तः॥

    हिन्दी (1)

    पदार्थ

    (पवमानस्य) सर्वपूज्य परमात्मा की (स्वाहाकृतिम्) सुन्दरवाणी को (वायुः) सर्व विद्याओं में गतिवाला (बृहस्पतिः) सुन्दर वक्ता (सूर्यः) दार्शनिक तत्त्वों का प्रकाशक (अग्निः) प्रतिभाशाली (इन्द्रः) विद्यारूपी ऐश्वर्य्यवाला (विश्वे देवाः) ये सब विद्वान् (सजोषसः) परस्पर प्रेमभाव रखनेवाले (आगत) इस ज्ञानरूपी यज्ञ में आकर उपस्थित हों ॥११॥

    भावार्थ

    इस सूक्त के उपसंहार में विद्वानों की सङ्गति कथन की है कि उक्तगुणसम्पन्न विद्वान् लोग ज्ञानयज्ञ में आकर विविध प्रकार के ज्ञानों को उपलब्ध करें। तात्पर्य यह है कि इस मन्त्र में ज्ञानयज्ञ का सर्वोपरि वर्णन किया है। वस्तुतः ज्ञानयज्ञ सर्वोपरि है। इसी अभिप्राय से गीता में कहा है कि “श्रेयान् द्रव्यमयाद्यज्ञाज्ज्ञानयज्ञः परन्तप” ! हे शत्रुतापक अर्जुन ! द्रव्यमय यज्ञों से ज्ञानयज्ञ श्रेष्ठ है ॥११॥ ५वाँ सूक्त और २५वाँ वर्ग समाप्त हुआ ॥

    English (1)

    Meaning

    May all divinities of the world come and join this holy song of homage in honour of the lord of piety, purity and beatitude. Let the vibrant pioneer, eminent scholar, brilliant giver of enlightenment, enlightened leader, mighty ruler, all dear and united in love and faith, come and join and celebrate in peace and joy.

    मराठी (1)

    भावार्थ

    या सूक्ताच्या उपसंहारात विद्वानांच्या संगतीचे कथन केलेले आहे की वरील गुणसंपन्न विद्वान लोकांनी ज्ञान यज्ञात विविध प्रकारचे ज्ञान उपलब्ध करावे. तात्पर्य हे आहे की या मंत्रात ज्ञानयज्ञाचे सर्वोपरि वर्णन केलेले आहे वास्तविक ज्ञानयज्ञ सर्वोत्कृष्ट आहे. याच अभिप्रायाने गीतेत म्हटले आहे की ‘‘श्रेयान् द्रव्यभयाद्यज्ञाज्ज्ञानयज्ञ: परन्तप!’’ हे शत्रुतापक अर्जुन! द्रव्ययज्ञापेक्षा ज्ञानयज्ञ श्रेष्ठ आहे. ॥११॥

    Top