Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
Sidebar

सामवेद के मन्त्र

  • सामवेद का मुख्य पृष्ठ
    • सामवेद - मन्त्रसंख्या 1076
    ऋषिः - कश्यपो मारीचः देवता - पवमानः सोमः छन्दः - गायत्री स्वरः - षड्जः काण्ड नाम -
    इस मन्त्र को एडिट करें
    23

    इ꣡न्द्रा꣢येन्दो म꣣रु꣡त्व꣢ते꣣ प꣡व꣢स्व꣣ म꣡धु꣢मत्तमः । अ꣣र्क꣢स्य꣣ यो꣡नि꣢मा꣣स꣡द꣢म् ॥१०७६॥

    स्वर सहित पद पाठ

    इ꣡न्द्रा꣢꣯य । इ꣣न्दो । मरु꣡त्व꣢ते । प꣡व꣢꣯स्व । म꣡धु꣢꣯मत्तमः । अ꣣र्क꣡स्य꣢ । यो꣡नि꣢꣯म् । आ꣣स꣡द꣢म् । आ꣣ । स꣡द꣢꣯म् ॥१०७६॥

    स्वर रहित मन्त्र

    इन्द्रायेन्दो मरुत्वते पवस्व मधुमत्तमः । अर्कस्य योनिमासदम् ॥१०७६॥

    स्वर रहित पद पाठ

    इन्द्राय । इन्दो । मरुत्वते । पवस्व । मधुमत्तमः । अर्कस्य । योनिम् । आसदम् । आ । सदम् ॥१०७६॥

    सामवेद - मन्त्र संख्या : 1076
    (कौथुम) उत्तरार्चिकः » प्रपाठक » 4; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » ; सूक्त » 11; मन्त्र » 1
    (राणानीय) उत्तरार्चिकः » अध्याय » 7; खण्ड » 4; सूक्त » 1; मन्त्र » 1
    Acknowledgment

    भाष्य भाग

    1. नया भाष्य जोड़ें

    हिन्दी (3)

    विषय

    प्रथम ऋचा पूर्वार्चिक में ४७२ क्रमाङ्क पर परमात्मा के विषय में व्याख्यात हो चुकी है। यहाँ गुरु-शिष्य विषय का वर्णन करते हैं।

    पदार्थ

    हे (इन्दो) ज्ञानरस के भण्डार आचार्य ! (मधुमत्तमः) अतिशय मधुर आप (मरुत्वते) उत्कृष्ट प्राणवाले (इन्द्राय) मुझ शिष्य के लिए (पवस्व) ज्ञानरस प्रवाहित कीजिए। मैं (अर्कस्य) पूजनीय आपके (योनिम्) विद्यागृह अर्थात् गुरुकुल में (आसदम्) आया हूँ ॥१॥

    भावार्थ

    गुरुकुल में प्रविष्ट छात्रों को विद्वान्, मधुर स्वभाववाले गुरुजन प्रेम से सब विद्याएँ प्रदान करें और शिष्य श्रद्धा से उनका सत्कार करें ॥१॥

    इस भाष्य को एडिट करें

    टिप्पणी

    [*52. “कश शासने” [अदादि॰]।] (देखो अर्थव्याख्या मन्त्र संख्या ४७२)

    विशेष

    ऋषिः—कश्यपः (शासन में *52 आने योग्य मन से पान करनेवाला अभ्यासी उपासक)॥ देवता—पवमानः सोमः (आनन्दधारा में प्राप्त होनेवाला शान्त परमात्मा)॥ छन्दः—गायत्री॥<br>

    इस भाष्य को एडिट करें

    पदार्थ

    ४७२ संख्या पर मन्त्रार्थ द्रष्टव्य है ।
     

    इस भाष्य को एडिट करें

    संस्कृत (1)

    विषयः

    तत्र प्रथमा ऋक् पूर्वार्चिके ४७२ क्रमाङ्के परमात्मविषये व्याख्याता। अत्र गुरुशिष्यविषयो वर्ण्यते।

    पदार्थः

    हे (इन्दो) ज्ञानरसागार आचार्य ! (मधुमत्तमः) अतिशयेन मधुरः त्वम् (मरुत्वते) उत्कृष्टप्राणवते (इन्द्राय) शिष्याय मह्यम् (पवस्व) ज्ञानरसं प्रवाहय। अहम् (अर्कस्य) पूजनीयस्य तव (योनिम्) विद्यागृहम्, गुरुकुलम् (आसदम्) आगतोऽस्मि ॥१॥

    भावार्थः

    गुरुकुलं प्रविष्टेभ्यश्छात्रेभ्यो विद्वांसो मधुरस्वभावा गुरवः प्रेम्णा सर्वा विद्याः प्रयच्छेयुः, शिष्याश्च तान् श्रद्धया सत्कुर्युः ॥१॥

    टिप्पणीः

    १. ऋ० ९।६४।२२, ‘अर्कस्य’ इत्यत्र ‘ऋ॒तस्य॒’। साम० ४७२।

    इस भाष्य को एडिट करें

    इंग्लिश (2)

    Meaning

    O Soma, full of intense sweetness, go op to the lightning in a cloud filled with air. I sit near the altar of a Yajna!

    Translator Comment

    See verse 472. Soma put into the fire as an oblation, bring rarefied goes up to the sky to come back in the form of rain, I refers to the performer of a Yajna, who sits near the altar for Performing the Yajna.

    इस भाष्य को एडिट करें

    Meaning

    O Soma, enlightened joy of spiritual purity and bliss, flow into the consciousness of the vibrant soul of the devotee as an offering to Indra, lord of universal power and joy who abides at the heart of universal truth and law of existence. (Rg. 9-64-22)

    इस भाष्य को एडिट करें

    गुजराती (1)

    पदार्थ

    પદાર્થ : (इन्द्रो) હે આર્દ્રભાવ-કૃપા ભાવથી પૂર્ણ સોમ-આનંદ સ્વરૂપ પરમાત્મન્ ! તું (मधुमत्तमः) અત્યંત મધુમાન-મધુર આનંદથી પૂર્ણ બનેલ (मरुत्वते इन्द्राय पवस्व) પ્રાણવાળા આત્મા-ઉપાસકને માટે પ્રાપ્ત થા, જે (अर्कस्य योनिम्) અર્ચન-સ્તવનનું ગૃહ-સ્તુતિઘરમાં (आसदम्) સમગ્રરૂપથી બેસવા માટે. (૬)

     

    भावार्थ

    ભાવાર્થ: આદ્ર રસપૂર્ણ, અત્યંત મધુર અને આનંદ સ્વરૂપ પરમાત્મન્ ! તું મારા-પ્રાણધારી આત્માને માટે આનંદધારા રૂપમાં પ્રાપ્ત થા, જે હું અર્ચન ગૃહ-સ્તુતિ ઘરમાં બેસીને તારું અર્ચન કરી રહ્યો છું. પરમાત્મન્ ! તું તો અનંત છે, હું એક દેશી છું. પરન્તુ તું મારા હૃદયદેશમાં તો રહેલ છે, જેથી મારી અંદર અન્તર્યામી રૂપથી પ્રાપ્ત થઈને મારા સ્તવનનો સ્વીકાર કર. (૬)
     

    इस भाष्य को एडिट करें

    मराठी (1)

    भावार्थ

    गुरुकुलमध्ये प्रवेश घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांना विद्वान मधुर स्वभावाच्या गुरुजनांनी प्रेमाने संपूर्ण विद्या प्रदान कराव्या व शिष्यांनी श्रद्धेने त्यांचा सत्कार करावा. ॥१॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top