English
ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 62/ मन्त्र 1
ऋषिः - प्रगाथः काण्वः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - निचृत्पङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
प्रो अ॑स्मा॒ उप॑स्तुतिं॒ भर॑ता॒ यज्जुजो॑षति । उ॒क्थैरिन्द्र॑स्य॒ माहि॑नं॒ वयो॑ वर्धन्ति सो॒मिनो॑ भ॒द्रा इन्द्र॑स्य रा॒तय॑: ॥
स्वर सहित पद पाठप्रो इति॑ । अ॒स्मै॒ । उप॑ऽस्तुति॑म् । भर॑त । यत् । जुजो॑षति । उ॒क्थैः । इन्द्र॑स्य । माहि॑नम् । वयः॑ । व॒र्ध॒न्ति॒ । सो॒मिनः॑ । भ॒द्राः । इन्द्र॑स्य । रा॒तयः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
प्रो अस्मा उपस्तुतिं भरता यज्जुजोषति । उक्थैरिन्द्रस्य माहिनं वयो वर्धन्ति सोमिनो भद्रा इन्द्रस्य रातय: ॥
स्वर रहित पद पाठप्रो इति । अस्मै । उपऽस्तुतिम् । भरत । यत् । जुजोषति । उक्थैः । इन्द्रस्य । माहिनम् । वयः । वर्धन्ति । सोमिनः । भद्राः । इन्द्रस्य । रातयः ॥ ८.६२.१
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 62; मन्त्र » 1
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 40; मन्त्र » 1
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 40; मन्त्र » 1
विषय - फिर भी परमात्मा की स्तुति कहते हैं ।
पदार्थ -
हे मनुष्यों ! (अस्मै) इस परमात्म-वाची इन्द्र के लिये (उपस्तुतिम्) उत्तमोत्तम स्तुति (प्रो+भरत) गान कीजिये, क्योंकि (यत्) जो इन्द्र भक्तजनों की प्रार्थना और स्तुति सुनकर (जुजोषति) अति प्रसन्न होता है । हे मनुष्यों ! (सोमिनः) सम्पूर्ण जगदुत्पादक (इन्द्रस्य) इन्द्रवाच्य ईश्वर का (माहिनम्) महत्त्वसूचक (वयः) सामर्थ्य (वर्धन्ति) सब विद्वान् बढ़ा रहे हैं अर्थात् दिखला रहे हैं, क्योंकि (इन्द्रस्य+रातयः) उस इन्द्र के दान (भद्राः) मङ्गलविधायक हैं ॥१ ॥
भावार्थ - ईश्वर मङ्गलमय है, उसके सब कार्य ही मङ्गलविधायक हैं । विद्वद्वर्ग भी उसकी परम महिमा को दिखला रहे हैं । अतः हे मनुष्यों ! उसकी आज्ञा में सदा निवास करो ॥१ ॥
टिप्पणी -
भद्रा, इन्द्रस्य, रातयः इतने पदों की आवृत्ति सम्पूर्ण सूक्त में है ।