भावार्थ - जसा एखादा वैद्य समुद्रफेन या औषधाने रोग नष्ट करतो, जसा राजा प्रजेकडून कररूपाने प्राप्त झालेल्या धनाने प्रजेचे दु:ख दूर करतो व जसे सेनापती शस्त्रास्त्र-समूहाने शत्रूचे मस्तक छाटतो, तसेच परमेश्वर व जीवात्मा मानवी मनाच्या सात्त्विक वृत्तीने पाप उन्मूलित करतात. ॥८॥ येथे सायणाचार्याने हा इतिहास प्रदर्शित केलेला आहे- प्रथम इंद्र असुरांना जिंकून ही नमुचि नामक असुराला पकडण्यात असमर्थ होता. उलट नमुचिनेच युद्ध करत इंद्राला पकडले पकडलेल्या इंद्राला नमुचिने म्हटले की, तुला मी एका शर्तीवर सोडू शकतो, की तू मला कधी दिवसा मारू नये किंवा रात्री मारू नये. शुष्क कोरड्या शस्त्राने मारू नये किंवा ओलसर शस्त्राने मारू नये. जेव्हा इंद्राने ही अट कबूल केली तेव्हा नमूचिने त्याची सुटका केली. सुटका झाल्यावर इंद्राने दिवस व रात्रीच्या संध्याकाळी फेसाद्वारे त्याचे मस्तक उडविले (कारण दिवस व रात्रीच्या संध्याकाळाला दिवस किंवा रात्र म्हणता येत नाही व फेस हा कोरडा नसतो किंवा ओला नसतो) हा इतिहास दर्शवून सायण म्हणतो की हाच विषय या ऋचेमध्ये प्रतिपादित आहे. वास्तविक हे कल्पित कथानक आहे, खरोखर घडलेला इतिहास नाही. ॥८॥

इस भाष्य को एडिट करें